АҚИҚАТ

Егер сіз бір шаруамен айналысуды мақсат етсеңіз, онда алдымен сол шаруаны жүзеге асырған кезде қаншалықты игілік табатыныңызды, соның нақты мөлшерін алдын ала біліп алуыңыз қажет.  Өйткені сіз бұндай жағдайда артық күш-жігеріңізді жұмсап, болмаса мақсатыңызға жеткен кезде тапқаныңызды қомсынып, неге аз деп іштей ренішке бой алдырмау үшін де бұл қажет.

Біз өзіміз өмір кешіп жатқан мына фәни, яғни материалдық дүниеден қаншалықты бақыт табуға болады? Барша адамның өмірден ең бірінші іздейтіні бақыт, яғни рахатқа кенелу екендігі белгілі. Егер де біз өзіміз өмір кешіп жатқан фәни дүниеден қаншалықты бақыт таба алатынымызды, оның нақты мөлшерін білетін болсақ, онда әлдекімдердің сөзіне иланып, не болмаса өз ақылымыздың қияли болжамдарына сеніп, шамадан тыс рахат табамын деп жанталасып, күш-қуатымызды босқа сарып қылмайтын боламыз. Бұндай жағдайда біз мынадай ақиқатты түсінеміз: мына фәни жалғанда адам үшін белгіленген мынаншама бақыт, яғни рахат бар, одан артықты біз қанша тырбанып, шамадан тыс күш жұмсап әрекеттенсек те ала алмаймыз, өйткені, одан артық бақыт бұл фәниде жоқ.

Өмірдің мәні неде, не үшін өмір сүреміз? – деген мәні зор сауалдарды ойлап, ешқашан басын ауыртпай ойсыз, мағынасыз тірлік кешетін пенделер көп. Бірақ та, сіз өмірдің мәнін ұққыңыз келе ме, жоқ па – одан өмірдің талабы өзгермейді. Өмір дегеніміз – бұл мектеп. Иә, кәдімгі бала жасымыздан бастап оқып, жан-жақты білім алатын жалпы білім беретін мектеп сияқты.

Жалпы білім беретін мектептен ерекшелігі сол – бұл мектепте талап өте қатаң және талап деңгейінен шыға алмағандарға кеңпейілдікпен кешірім жасала салмайды, олар не мектеп талабын дұрыс орындап жақсы білім алып жоғары сыныптарға көтеріледі, болмаса кері кетіп, төмен құлдырайды. Үшінші жол жоқ, яғни жоғары дамып, биіктерге көтерілесіз, немесе төмен құлдырап, құрдымға құлайсыз, екінің бірі.

Өмір-мектептің талабы мен шарттары барлық жандарға ортақ және міндетті. Ол діндар үшін де, құдайсыз дінсіз атеис үшін де, болмаса түрлі ойдан шығарылған діндерге сенетіндер үшін де  бірдей. Егер өзіміз тірлік кешіп жатқан дүниеге ақыл көзімен байыптап назар аударатын болсақ, өмір-мектептің шарттары мен талаптарын, заңдылықтарын түгел көріп, түсіне аламыз.

Үш жүздің басын қосқан қазақтың ханы, бар өмірін жоңғар шапқыншыларына қарсы күреске арнап, жоңғарлар басып алған көп жерлерімізді қайтарған батыр қолбасшы Абылай ханның қазақ еліне сіңірген еңбегі аз емес. Бірақ та, осы тарихи тұлғамыздың есімін ел есінде сақтау, лайықты құрмет көрсету мәселесі өз деңгейінде болмай отырғаны өкінішті.

Абылай ханның елге сіңірген еңбегі

1985 жылы ҚазМУ-дің тарих факультетінде оқып жүрген кезімде  Қазақ-жоңғар соғыстары туралы курс жұмысын жазған едім. Жұмысты жазу барысында біраз әдебиеттермен танысып, мәліметтер жинауыма тура келді. Ресейде 18-19 ғасырларда ай сайын шығып тұрған «Сибирскии вестник» деп аталатын журналдан хан Абылайға қатысты біршама деректер таптым. Абылай ханды көзімен көріп, сол кезде өмір сүрген орыс офицерінің жазбаларынан  қазақ ханының ел үшін сіңірген еңбектерінің бір сарасы анық көрініс берген.

Абылай ханның ордасында бір айдай болған орыс офицері  сонда жоңғар  сұлтаны Әмірсананы көргендігін айтады. «Әмірсананың жүзі өте сынық  сезілді.  Күзетшісі бар жеке киіз үйде тұрған ол ханның қонағынан гөрі, тұтқынға ұқсап көрінді» -дейді орыс офицері.  Жоңғар хандығы үшін таққа таласқан Әмірсананы қолдаған Абылай хан әскерлері жоңғар еліне шабуылдарға қатысып, көптеген мал-мүлік, қыз-келіншектерді олжалап отырған. Бұл туралы орыс офицері жан-жақты тізбелеп жазады.

Ислам дінінде біліммен жасалған тағат ибадат білімсіз жасалған ибадаттан мың есе артық деген түсінік бар. Өкініштісі сол, бұл дінді ұстайтындардың басым көпшлілігі осы ақиқатты түйсінбейді, содан барып олардың жасаған діни рәсімдерінің бәрі босқа далаға кетіп жатады.

Ведалық ілім бойынша адамның жасаған құлшылықтарының нәтижесін, яғни алған сауаптарын түгел жойып, оны күнәкарлықтың құрдымына құлататын ең үлкен қатер – апарадха, яғни қорлау деп аталады. Оның он түрі бар. Ең бастылары Брахма апарадха, вайшнав апарадха, сева апарадха, нама апарадха  болып жалғасады. Брахма апарадха – бұл Құдайды қорлау. Құдайға тіл тигізу немесе құдайсыз адамға Жаратқан туралы әңгіме айтып, ол тараптан күнакар жаман сөз есту, т.б. Сева апарадха деген Құдайға құлшылық еткен кезде басқа нәрселерді ойлау, немқұрайлы болу, немесе біреумен сөйлесу сияқты әрекеттер.

Апарадха, яғни қорлау қалай әсер етеді? Бұны түсіну үшін мына мысалға назар аударсақ жеткілікті. Егер сіз күн сайын дене жаттығуын жасасаңыз, белгілі бір нәтижеге жететініңіз анық. Бұл – ақиқат шындық. Дегенмен, егер де сіз жаттығуды дұрыс жасамасаңыз, онда оның игі ықпалы емес, керісінше залалы болуы мүмкін. Ауыр атлетикамен айналысқан бір жігіт жаттығуды дұрыс жасамағандықтан сіңірі созылып кетеді. Осыдан келіп, ол

Әлеуметтік желілерде сегіз жастағы өгей қызын зорлаған еркек туралы әңгіме қаптап жүр. Жас баланың тәнінен қан кетіп, содан ауруханаға апарып, ота жасап жатырын алып тастапты. Сорақысы сол, өгей әке қызын үш жылдан бері зорлап келген екен. Яғни, бес жасынан бастап зорлай бастаған. Мына жайды естігенде адамдардың осыншама азғындыққа салынып кеткеніне қайран қаласың.

Адамдар неге азып барады?

Осыдан бірнеше жыл бұрын бес жастағы кішкентай қызды автокөлігіне алдап отырғызып алып, саяжайына апарып зорлап, ол аз дегендей қылғындырып өлтірдім деп тастап кеткен еркектің әрекеті сол тұста жұртшылықтың қатты ашу-ызасын туғызған еді. Әупірммен аман қалған бес жастағы қыз бала бірнеше рет ота жасағанына қарамастан, ауруханада көз жұмды. Оны зорлаған адам әйел баласы бар кәдімгі қарапайым азаматтардың бірі болып шықты.

1994 жылдың қазан айының бір жаймашуақ күні еді. Ол кезде Атбасар қаласында  қазақ тілінде шығатын аудандық «Атбасар» газетінің редакторы болып қызмет етемін. Сол тұста еңбек демалысын алдым. Демалысқа төленетін ақыға қоса екі айлық жалақы көлемінде қосымша сыйақы төледі. Осыған орай 10 мың теңгенің үстінде ақша алдым. Бұл ол кезде өте көп ақша.

Ақша қолға тиген соң ең алдымен көптен бері сырттай қарап қызығып, ақшам болса алар едім деп жүрген «Бһагавад Гита» кітабын сатып алдым. Қаланың орталығындағы орталық әмбебап дүкені жабық базарға айналған. Соның бірінші қабатында кітап сататын орын болатын. Анда-санда соғып кетіп, бірлі-жарым кітап алып тұратынмын. Сол кездерде мұқабасы қалың түрлі түсті суреттермен безендірілген Бһагавад Гитаға қызыға қарап, қолыма алып беттерін ашып  талай қарағанмын. Бағасы 700-800 теңгедей болды ғой деймін. Ол кезде бұл қымбат саналатын. Міне, сол сырттай қызығып жүрген кітапты сатып алдым.

Өткен жылы 8 наурызда әйелдерге қатысты тұрмыстағы зорлық-зомбылыққа қарсы бағытталған жария шеруді өз мақсаттарына пайдаланған геи, лесбян, трансгендер деген азғын топтар өздерін жарнамалап, кеуделерін соғып ұрандатып, жарияға жар салды. Ол аз болғандай содан кейін әлгілер облыс орталықтарында көпшілікпен кездесулер өткізуге талпыныс жасап, жұртшылықты біраз абыржытты. Жә, өз жынысының өкіліне құмарту немесе жынысын ауыстыру – психикалық ауру делік, ондай дертке ұшырағандар ем қонбаса үйлерінде жатып, азғындықтарын жасай берсін, бірақ жарияға жар салып «біз сондаймыз, маған қараңдар» деп ұрандатудың қанша қажеті бар?

Азғындықтың артында кімдер тұр?

Егер өткен тарихқа зер сала қарайтын болсақ, тәні еркек бола тұра, өзін әйел сияқты сезінетіндер немесе керісінше әйел тәнін иеленген біреулердің еркек мінезді болуы ерте заманнан кездесетін психикалық дерт екенін бағамдауға болады. Қазақ ондайларды «бәтшағар» деп атаған.  Дегенмен де, бұндайлар ерте заманда аз кездесетін және мұндай дертке шалдыққандар өздерін  қазіргідей жарнамалап, көпшілік алдына шығу деген болмайтын.

Ұлы Абайдың айтқан «Тіл тас жарады, тас жармаса бас жарады» деген сөзі тілдің қуаты мен құдыретін анық көрсеткендей. Ақпарат арқылы адам санасын қалаған жағына бағыттап, өз дегеніне бағындыруға болатынын дәлелдейтін жайлар өмірде аз кездеспейді. Соның нақты бір айғағы ретінде Ресей мен Украйна арасындағы соғысқа қатысты адамдардың екіге жарылған көзқарастары мен ұстанымдарын алып қарауға болар еді.

Бір оқиғаға қатысты қарама-қайшы екі көзқарас

Биылғы жылдың 24 ақпанында Ресей әскері Украинаға баса көктеп кіріп, бейбіт қалалар мен елді мекендерді ұшақтармен бомбылап, қанатты ракеталармен атқылап, қанды қырғынға ұшыратты. 21-ші ғасырда бір елдің екінші тәуелсіз елге басып кіруі, қару қолдану арқылы қырғынға ұшыратуы ақылға сыйымсыз шаруа. Содан болар, АҚШ барлау қызметінің мәліметіне сүйенген осы елдің президенті Джо Байденнің Ресейдің Украинаға басып кіретіндігі туралы мәлімдеген хабарына алғашында ешкім сене қоймаған. Өкініштісі сол, бұл хабар рас болып шықты. Ресей соғыс жарияламастан, 24 ақпанда Украинаға тұтқиылдан шабуыл жасады.

Адам тек ет пен сүйектен құралған материалдық тән емес, оған қоса интеллектуалдық, эмоционалдық және рухани қажеттіліктерге  мұқтаж аса күрделі тіршілік иесі. Тәннің қалыпты жұмыс істеуіне азық-түлік пен cу қандай қажет болса, оның интеллектуалдық, эмоционалдық және рухани қалыпты тірлік кешуіне, дамуына сол өлшемдерге сай азық та сондай қажет болады.

Ақпарат – жан азығы

Қасиетті Құранда «Үстеріңнен жеті қабат жол жараттық» деген аят бар. Веда ілімінде адамның тәні жеті қабаттан тұратыны айтылған. Ең сыртқы көзге көрініп тұрған ет пен сүйектен тұратын тәннен бөлек, көзге көрінбейтін алты қабаттан тұратын нәзік тән де бар. Ол туралы қазіргі ғылым да жыл өткен сайын ашық айтып, жаза бастады. Яғни, бұл нақты өмір шындығына айналып отыр.

Ет пен сүйектен жаратылған тәннің тірлік етуі үшін азық-түлік пен су және ауа қажет. Онсыз тән тіршілік жасай алмайды. Сол сияқты алты қабаттан тұратын нәзік тәндерге де азық қажет. Ол азық  пайдалы ақпараттар,

Кез келген адамға мына өмірді қызықты, тартымды етіп көрсететін және өмір сүруге, түрлі әрекеттер жасауға ынталандыратын нәрсе – рахат алуға деген ұмтылыс. Иә, ес білмейтін кішкентай сәбиден, еңбектеген қарияларға дейінгі барлық жастағы пенделердің ертелі-кеш ойлайтындары рахат алу, яғни рахаттану. Ол рахат тамақ ішу, ұйықтау сияқты тән арқылы келетін рахат па, болмаса әңгіме-дүкен құру, музыка тыңдау сияқты эмоциялық деңгейде келетін рахат па – бәрібір.

Фәни рахат өткінші

Егер айналамызға ақыл көзімен ой жүгіртіп қарайтын болсақ, саналы адам ғана емес, барша тіршілік иелерін мына фәниге ынталандыратын құдырет – рахат алу сезімі екенін бағамдар едіңіз. Жан-жануарлар мен аң-құстар негізінен төменгі деңгейдегі тән арқылы келетін рахатты қанағат тұтады. Ол 4 түрлі әрекет кейпінде көрінеді: ұйықтау, тамақтану, шағылысу және қорғану. Барлық жан-жануарлардың барлық  өмірі осы 4 әрекет шеңберінде өтеді.