АҚИҚАТ

Дәстүрлі діндердің бәрінде рухани нәтижеге жетудің негізгі тәсілі ретінде – медитация, яғни ақыл-ойды шоғырлау қолданылады. Индуизм және буддизм діндерінде медитация рухани практиканың негізгі тәсілі саналса, христиан, ислам және иудаизм діндерінде ол қосалқы тәсіл ретінде ұсынылады. Дегенмен де, мына нәрсеге назар аударған жөн: медитация, яғни ақыл-ойды шоғырлаудың рухани нәтижеге жетуге өте үлкен ықпалы бар.

Қасиетті Құранда «Сендер шектен өте алмайсыңдар, бірақ та, бір қуаттың көмегімен өтуге болады» деген аят бар. Квантты физиканың дамуымен бірге қазір біз өмір кешіп жатқан әлемнің өзіміз ойлағандай қарабайыр емес, аса күрделі екендігі, сезім мүшелері арқылы сезіне алмайтын өзге әлемдер немесе өлшемдер бар екендігі дәлелденуде. Веда ілімі біз өмір кешіп жатқан Жер планетасының 9 аралдан тұратын Джамбудвипа деп аталатын құрлық екендігін жазады. Біз өмір кешіп жатқан жер – Бхарата варша деп аталатын құрлық. Әрбір арал мұхит арқылы бөлектеніп,  таумен қоршалған. Көрші аралдар бізге көрінбейді. Оны тек рухани дамыған әулие жандар ғана көріп, сезіне алады. Мәселен, бізге іргелес жатқан аралда өмір сүретіндердің өмір сүру жасы 10000 жыл екен. Олар ешқашан қартаймайды, ауырмайды және сымбатты сұлу болып келеді. Біз үшін ол ертегі сияқты.

Адамды мына дүниеге байлап, фәни жалғанды пендеге қызықты және тартымды етіп көрсететін құдыретті күш – бақыт. Иә, есі дұрыс әрбір адам бақытты болсам деп армандайды және іштей бақытты болатынына сеніп, ертеңгі күнге үмітпен қарайды. Дегенмен де, бақыт құсы мыңның біріне ғана қонатын аса сирек кездесетін игілік. Көп пенделер бақыт дегенді армандап қана, оны ешқашан сезіне алмай өмірден өтіп жатады.

Фәни игіліктер адамға қанша бақыт әкеледі?

Адамдардың 99 пайызы байлық, мансап, атақ-даңқ, сұлу қыз-келіншек, арақ-шарап сияқты фәни игіліктер адамға бақыт әкеледі деп санайды және бар өмірі мен күш-қуатын, қарым-қабылетін сондай игіліктер табуға жұмсайды. Өкініштісі сол, ондай фәни игіліктерге қол жеткізгенімен, пенде ешуақытта өзін шынайы бақытты сезіне алмайды. Осы қате түсінікті санасына сіңірген адамдар шөлдегі сағымды су деп өкпесі өшкенше жүгіріп, ақырсында шөлден қаталап өлетін киік сияқты күн кешеді.

Айналаңызға ақыл көзімен байыптап қарап көріңіз, фәни игіліктерге қол жеткен пенделер бақытты ма? Осы арада мысал ретінде жұртшылыққа жақсы танымал тұлға – Бекболат Тілеухан туралы айта кеткім келеді. Бұл адамға Алла байлықты да, атақ пен мансапты, қабылетті де аямай берген. Ол біраз жыл министрдің орынбасары қызметін атқарды, Мәжіліс депутаты болды, әнші, сазгер, талантты актер. Қазақ хандығы туралы кинода Қазтуған жыраудың рөлін тамаша сомдап шықты. Бір сөзбен айтқанда, өмірге өкпесі жоқ адам.

Біреуге ерте, біреуге кештеу келетін ажалдан қашып құтылушы пенде жоқ. Өзекті жанға түптің түбінде ажал келетіні даусыз шындық. Дегенмен де, әрбір ақыл-есі дұрыс адам ұзағырақ жасауды қалайтыны анық. Адамның ұзақ немесе қысқа жасауының себебі неде, бұл тағдыр туған кезде маңдайға жазылып қойған заңдылық па, әлде кездейсоқтық па?  Егер тағдырдың бары рас болса, әу баста белгіленген өмір жасын адам ұзарта ала ма?  Мақаламыздан осы сауалдарға жауап таба аласыз.

Тағдыр бар

Мына жалғанда егер ақыл көзімен байыппен қарайтын болсаңыз, кездейсоқ ештеңенің болмайтынын, әрбір құбылыстың сыртында заңдылық тұрғанын бағамдауға болады. Күн мен түннің алмасуы, жыл мезгілдерінің кезектесіп келуі, сәбиліктен басталған адамның  өмірінің белгілі бір мерзім аясында болуы, яғни ғұмыр жасы – бәрі қатаң заңдылықтардың шеңберінде әрекет ететінін ешкім теріске шығара  алмайды.

Егер барша әлемге ғылым табиғат  заңдылығы деп атап қойған заңдылық үстемдік етіп тұрса, онда адамның дүниеге келген кезінде-ақ өмір жасының ұзақтығы белгіленіп қойылады деген  түсініктің шындық болғаны ғой. Яғни, тағдыр жолы деген бар және біздің өміріміз түгел сол тағдыр заңдылығы шеңберінде өтеді.

Әрнәрсені армандап, қиялға берілетін адамды жұрт «қияли» деп ұнатпай жатады. Шындығында қиялшылдық адамды өмірде биіктерге жетелеп, әрдайым алға ұмтылдыратын құдыретті күш. Адамның хайуаннан бір артықшылығы да – осы қиялдана білуінде. Қазіргі қолымыз жеткен ғылыми-техникалық жетістіктердің бәрі қиялдың жемісі екендігі дау туғызбас шындық.

Қиял күші

Мен бала кезімде кітап оқуды, оның ішінде ертегілер мен фантастикалық жанрдағы кітаптарды оқуды өте жақсы көретінмін. Жюль Верннің айға  сапар туралы бір қияли романы бар. Шығарманың кейіпкері зеңбіректің снарядына отырып алып, айға ұшып барады. Жазушы өмір сүрген кезде Айға ұшу деген бірен-саран қиялшылдардың  орындалмас арманы  ғана болғаны белгілі.  Жазушының осы қиялы арада бірер ғасыр өткен соң шындыққа айналып, американдық екі астронавт Айға барып қонды.

Ғылыммен айналысатын ғалымдардың ізденісіне сондай қиялгер жазушылардың шығармаларының әсері болып жататынын теріске шығара алмаймыз. Егер адам қиялданбаса, онда Айға ұшу сияқты ақылға сиымсыз іспен айналысуға ешкім бармас еді. Ол кезде реактивті двигатель арқылы ұшатын  құрылғы жасалмас еді, ешкім көкке көтеріліп ұшпас еді. Міне, қиял күші.

Бақытты болғысы келмейтін адам жоқ, десе де, бақыт құсы екінің бірінің басына қонбайды. Бақытты болу кездейсоқтық па? Жоқ. Егер ақыл көзімен байыптап қарайтын болсаңыз, бақытты адамдардың сондай игілікке кезедйсоқ жетпегенін, бұл саналы және мақсатты жүргізілген жұмыстардың нәтижесі екендігін ұғынуға болады. Сонымен, бақытты болу үшін не істеу қажет?

Болашағы үшін өмір сүретіндер

Өткен ғасырда АҚШ-тың бір ғылыми-зерттеу мекемесі мектеп оқушылары арасында мынадай тәжірибе жүргізеді. Тәжірибеге тартылған оқушыларға екі түрлі шарт ұсынады: 1 – саған күн сайын 1 доллардан ақша береміз; 2 – он күн өткен соң бірден 15 доллар береміз.

Бұл тәжірибеге 100 оқушы бала тартылыпты. Балалардың 90-ы алғашқы шартты қабылдап, күн сайын 1 доллар алып отырғанды жөн көреді. Тек 10 оқушы тәжірибе уақыты біткен соң, яғни 10 күн өткеннен кейін 15 доллар алуға келіседі. Мекеме өз уәдесінде тұрып, балаларға қажетті мөлшерде ақшаларын береді.

Адамдардың барлығы дерлік өмірден өзіне қорғаныш, алданыш және қуаныш пен бақыт әкелетін баспана іздеп жатады. Адам өмірінің басты мәнін де көп пенделер сондай баспана табу деп түсінетіні жасырын емес. Біреу баспананы отбасынан тапса, екінші біреулер мансап немесе атақ пен байлықтан тауып жатады. Өнерден, ғылымнан, шығармашылықтан, спорттан баспана табатындар да бар. Бар өмірін бизнеске арнайтындар, болмаса көңілі қалайтын жұмыстан басқаға мойын бұрмайтындар да кездеседі. Арақ-шарап ішуді өмірдің ең басты қуанышы көретіндер, нәпсі қызығына алданып, одан басқа бақыт жоқ деп санайтындар да жоқ емес. Осылайша, әр пенденің өмірден тапқан алданышы, яғни баспанасы әртүрлі болады және адам сол өз таңдауын ең дұрыс таңдау деп санап жатады.

Осы арада мына ақиқатқа назарларыңызды аударғым келеді: мына фәниде, яғни өзіміз ғұмыр кешіп жатқан материалистік ғаламда қандай нысаннан баспана тауып, соны өзімізше мәңгілік және соған қолымыз жетсе еш қауіпсіз, әрі бақытты болар едік деп санап жатсақ та, оның бәрі уақытша және өткінші. Өйткені, фәни дүниедегі нысандардың бәрінің табиғаты өткінші.

Дәстүрлі діндердің бәрі адам өлгеннен кейін жасаған сауаптары үшін жұмаққа еніп жан рахатына кенеледі, ал күнәлары үшін тозаққа барып, азап шегеді деген қағиданы ұстанады. Бұндай қағида ислам дінінде де бар. Өздерін мұсылманбыз деп, діни парыздарын орындайтындардың бәрі осы ұстанымға сенеміз дегенмен, шын жүрегінен сеніп, өлімнен кейінгі адамның ахуалы жайлы ойлайтындар өте аз.

2005 жылы жарық көрген «Как я пришел в сознание Кришны» деген мақалалар жинағында жариаланған өліп-тірілген мәскеулік жігіттің басынан кешкен жайлары таңғаларлық. Арақ ішіп, темекі шегетін, кейінірек есірткі қабылдауға көшкен жігіттің о дүниеде болып, талай сұмдықты басынан өткергені біреулерге ойдан шығарылған ертегі немесе есірткіге еліккен жігіттің миында көрініс берген елес сияқты көрінгенімен, өмірін өзгертуге үлкен ықпал еткен бұл жағдайдың ойдан шығарылмағанын көкірек көзі ашық әрбір жан түсінуіне болады. Сонымен, мәскелуік жігіттің басынан кешкендеріне назар аударалық.

-Төрт жыл бұрын мен арақ-шарап сатумен айналысатын коммерсант едім. Адамдарды маскүнемдікке итермелейтін спирт өнімдерін сату күнәлі іс сияқты көрінгенімен, көп табыс түсіретіндіктен, оның салдарына назар аудармадым, -дейді мәскеулік жігіт.  Оның туған бауыры үнемі шіркеуге барып, Құдайға құлшылық ететін тақуа екен. Бауырының жаман істерін көріп, талай мәрте ескертеді, арақ-шарап сатып тапқан ақшаның опа бермейтінін айтады. Дегенмен де,  кәсіпкер бұны құлағына ілмейді.

ҚР Ішкі істер министрлігінің мәліметінше, биылғы жылдың басынан бері  қазақстандықтардың есеп-шотынан алаяқтар 7 млрд теңге ақшаны ұрлап алып кеткен. Жыл басынан бері 12 мыңнан астам алаяқтық қылмыс тіркеліп, 571 алаяқ қолға түсіпті, олардың ішінде 17 алаяқтық ірі топ бар.

Осы  цифрлардан байқап отырғанымыздай, алаяқтық қылмыс жыл санап өршіп барады және  жеңіл жолмен ақша табудың оңай түрі санап, алаяқтықпен айналысқысы келетін адамдардың саны да еселеп көбеюде. Жыл басынан бері өткен 7 айдың ішінде ғана 571 алаяқ қолға түссе, әлі қаншасы адамдарды сан соқтырып, қылмыстық әрекеттерін жасап жатыр, ал соларға қарап мен де осындай кәсіппен айналыссам қалай болар еді дейтіндер де жетерлік.

Мен біраз жыл бұрын интернет кәсіпкерлікпен айналысып, ғаламтордан ақша табудың бірқатар тәсілдерін үйреніп көрген едім. Біраз табыс та таптым, алаяқтардың қармағына түсіп, ақшамнан айрылған сәттер де болды. Осы жайлардан түйгенім: интернет дамыған сайын интернет арқылы жасалатын алаяқтық та еселеп көбейіп барады. Және бір қызығы, алаяқтар түрлі салалар бойынша маманданып, нағыз кәсіби биік деңгейге жеткен. Олардың әрекеттеріне қарап, таңдай қағып таңғалмасқа амалың жоқ. Соншама таланттары мен қабылеттерін әттең адал кәсіп етуге бағыттаса, елге де, өздеріне де үлкен пайда әкелер еді-ау деген ойға қаласың.

Адамдардың басым көпшілігі, тіпті діни сенім-нанымды ұстанатындарының өзі өздерін тәнбіз деп санап және жасап жатқан әрекеттерінің бәрін де өз еріктерімен, ақылдарымен жасайтынына сенімді. Өкінішке орай, бұл пікір шынайы емес.

Сізге мынадай жайды айтсам сіз соны қабылдар ма едіңіз: сіздің жасап жатқан әрекеттеріңіздің бәрін өзіңіз емес, материалдық қуаттың ықпалымен атқарылады және оны сол материалдық қуаттың өзі жасайды. Бһагавад Гитада рух, яғни жан әрекеттен тыс сырттай бақылаушы ғана екендігі айтылған. Бұны кино көріп отырған адаммен салыстыруға болар еді. Мәселен, сіз кино көріп отырсыз делік. Қатты еліккеніңіз сонша, киноның кейіпкерлерімен бірге қуанып, бірге қайғырасыз, яғни эмоциялық күйге түсесіз. Дегенмен, кино біткен соң көп ұзамай оны естен шығарасыз. Өйткені, оның кейіпкерлері бөтен адамдар, сізге мүлдем қатысы жоқ.

Адамды түрлі әрекеттерге итермелейтін күш – табиғат гуналары деп аталады. Бһагавад Гитада табиғаттың үш гунасы бар екендігі және барлық әрекеттің қайнар көзі де сол үш гуна екендігі айтылған. 1-ші: тама гуна, яғни қараңғылық гунасы; 2-ші: раджа гуна, яғни құштарлық гунасы; 3-ші: саттва гуна немесе қайрымдылық гунасы. Барша адамдар, жалпы тіршілік иелері туғаннан өлгенге дейінгі аралықта осы үш гунаның ықпалында болады және барлық әрекеттерін сол гуналардың ықпалымен жасайды.

«Ақылды» үйдің негізгі идеясы-үйді автоматтандыру: үйде күн сайын жасайтын күнделікті әрекеттерді жеңілдету. Шын мәнінде, мұндай автоматтандырудың қайнар көздерін өмірді жеңілдететін жақсы ескі шаңсорғыштар, тоңазытқыштар, электр шайнектері, үтіктер, баяу пісіргіштер және микротолқынды пештер деп атауға болады.

Классикалық «ақылды» үй-бұл үйдегі белгілі бір әрекеттерді автоматтандыратын гаджеттер жиынтығы. Ең қарапайым мысал — белгілі бір уақытта шамдарды қосу және өшіру. Алдыңғы есікті ашқан кезде қауіпсіздік камерасын іске қосу күрделірек, ал жылытқышты қосу және өшіру және белгілі бір температураға жеткенде терезелер мен перделерді басқару одан да күрделі. Дегенмен, «ақылды үй» жобасында осындай әрекеттердің бәрі автоматтандырылып, өздігінен жұмыс істейтін болады. .

Ақылды үй жүйесі қалай жұмыс істейді

Әдетте «ақылды» үй жүйесі екіге бөлінеді. Біріншісіне басқару хабы, екіншісінде-бүкіл жүйенің жұмысына жауап беретін датчиктер кіреді. Хаб-бұл ақылды үйдің басқару орталығы, сіз оны розеткаға саласыз, содан кейін ол Wi-Fi-ға қосылады және қалған сенсорларды басқаруға және байланыстыруға жауап береді. Бұл не үшін қажет? Ақылды үйдің сенсорларының көпшілігі сымсыз және батареяларда жұмыс істейді. Егер олар Wi-Fi-ға тікелей қосылған болса, онда олардың жұмыс мерзімі салыстырмалы түрде аз болар еді. Хабты пайдалану оларды энергияны үнемдейтін радио интерфейсі арқылы басқаруға мүмкіндік береді, әдетте бұл ZigBee немесе Z-Wave.