АҚИҚАТ

Бһагавад Гита кітабында Жаратқанның қуаты болып табылатын ақыл, оның табиғаты туралы жан-жақты айтылған. Өлі тәннен сезім, одан ақыл, ақылдан зерде жоғары, ал жан (рух) бәрінен жоғары, дейді Бһагавад Гита. Ақыл туралы буддизм дінінде де көп айтылып, оған ерекше көңіл бөлінеді. Бірақ ислам, христиан және иудейзм діндерінде ақыл жайында ештеңе айтылмайды. Ал қазіргі материалистік ғылым да адам өміріне үлкен ықпал ететін қуат – ақыл туралы ештеңе білмейді, бұл бағытта ешқандай зерттеу жұмыстары жүргізілмеген.

Ақыл дегеніміз не? Қарапайым халық арасындағы түсінікке назар аударсақ, ақыл – адамның айнала табиғатты, өмір сүрген ортаны, өз әрекетінің себебі мен нәтижесін, т.б. жайларды таразылап, адамға дұрыс бағыт-бағдарды анықтауға көмектесетін құбылыс ретінде айтылады. Шындығында, ақыл – бұл программа. Иә, кәдімгі компьютердің программасы сияқты. Бһагавад Гита мен Шримад Бһагаватам кітаптарында ақылдың қызметі мен адам өміріндегі орнына, табиғатына жан-жақты талдау жасалып, баяндалған.

Компьютерлік программаның міндеті компьютердің жұмысын қамтамасыз ету болса, ақыл адамның әрекетін қамтамасыз етеді. Ақыл адамды түрлі әрекетке құлшындырып, сондай әрекет жасауға ынталандырады. Бір сөзбен айтқанда, ақыл адам ғана емес, барша тіршілік иелерінің негізгі қозғаушы күші. Ақыл – бұл Жаратқанның қуаты, материалдық қуат.

Алтынды құнды ететін оның аздығы екендігі белгілі. Егер алтын көп болса, мысалы кенеттен таудағы тастың бәрі алтынға айналса, онда алтынның көк тиындық қадірі қалмас еді. Адамдар аяқ астында жатқан алтыннан ыдыс-аяқтан бастап,  барлық қажетті құралдарын жасап, тіпті алтын кірпіштен әжетхана тұрғызар еді. Сол сияқты өзіміз қадір тұтатын игіліктердің бәрі егер  шамадан тыс көбейіп кетсе, аз уақытта қадір-қасиетінен айрыла бастайтыны анық.

Қадірі кеткен құрметті азамат атағы

Таяуда әлеуметтік желіден белгілі бір ақынның жазбасын оқыдым. Әлгі ақын 8 ауданның құрметті азаматы екен, енді оған тағы бір аудан сондай атақ ұсыныпты. Ауданның, қаланың, облыстың құрметті азаматы деген атақтар соңғы жылдарда жаппай белең алып кетті. Ақын, жазушы,  әртіс, сазгер сияқты өнер адамдары мен ғалымдар, қоғам қайраткерлері түгел кем дегенде бір ауданның, болмаса үш-төрт өңірдің құрметті азаматтары. 8 ауданның құрметті азаматы атанған әлгі ақынды айтамын, сол өңірлерді өркендетуге оның қанша еңбегі сіңіпті?

Кеңес заманында да осындай атақтар болды, бірақ ол кезде мұндай атаққа ел-жұртқа танымал үлкен тұлғалар ғана ие болатын және ондай атақ өте сирек берілетін. Содан болар, оның қадір-қасиеті де жоғары еді. Қазір жалпақ тілмен айтқанда «иттің итақайы» құрметті азамат атағын алады. Екіден, үштен сондай атағы бар адамдар бар. Олардың бәрі сол аймақтарды дамытып, өркендетуге белсене атсалысып, сүбелі үлесін қосты деуге болмайды.  Жасыратыны жоқ, бүгінде атақ та ақшаға сатылатын немесе  тамыр-таныстықпен берілетін болды. Құрметті азамат атанғың келсе, сол өңірдің басшыларының аузын алсаң жетіп жатыр. «Бұл атақты неге бердің, мына адам сондай атаққа лайықты ма, жоқ па?» деп сұрайтын пенде жоқ. Яғни, тексеру жоқ екен, онда бұндай атақты кім көрінгенге үлестіре беруге болады.

Ислам дінінің тарата айтар болсақ 40 парызы, яғни орындауға тиісті міндеті бар екен. Солардың бірі – ілім-білім, оның ішінде дін ілімін үйрену. Дін ілімін үйренбеген адам мұсылмандық парыздарын қанша тырысып орындағанымен, уақыт өте келе санскрит тілінде апарадха деп аталатын дінді қорлауға ұшыратады. Ал дінді қорлау діни шарттар мен парыздарды ұқыпты орындағанға қарамастан, имандылықтан айырып, күнәға батырады, ақырсында діннен бездіреді.

Пайғамбардың хадистерінде біліммен жасалған тағат ибадаттың білімсіз жасалған ибадаттан мың есе артық екені айтылған. Неге мың есе артық? Мысалы, намазды алып қарайық. Білімсіз адам да дәретін алып, жайнамазға тұрып, жүзін құбылаға қарата намазын оқиды, білімді адам да дәл солай жасайды. Соған қарамастан, неге білімсіз адам уақыт өте келе иманынан ажырап, намаз оқығанына қарамастан жүрегі бітеліп, құрдымға құлайды?

Осы арада мына жайға назарыңызды аударғым келеді: мына фәниде кез-келген пендешілік әрекетті жасағанда оның нәтижелі болмағы білімге байланысты болатынын ешкім теріске шығара алмайды. Мәселен, үй салдыңыз делік. Сіз құрылысшы емессіз, бірақ үйді қалай тұрғызатынын біреулерден естіп, сырттай бақылап көре жүре көкірегіңізге түйгендеріңіз бар. Міне, соларды есіңізге алып, үйді өз күшіңізбен, өзіңіз салуға бекіндіңіз. Сөйтіп, құрылыс материалдарын алдыңыз, іргетасын құйып, қабырғасын көтердіңіз, есік-терезесін салып, әрлеу жұмыстарын жүргіздіңіз. Бәрі дұрыс сияқты. Үй бітті. Бірақ сіздің үй салу тәжірибеңіз, осы саладағы біліміңіз болмағандықтан, құрылыс барысында біраз қателіктерге жол бердіңіз. Іргетасын дұрыс құймадыңыз, кірпіш қалағанда байланыстырмадыңыз, есік-терезесін ық, күнгей жақтан емес, жел соғатын теріскейден шығардыңыз. Міне, осындай қателіктерден уақыт өте келе түрлі қиындықтар туа бастайды. Есік-терезеден жел улейді, қабырға жарылып, үйдің іргетасы шөгеді. Осылайша бірнеше жылдан кейін ол үйде тұру мүмкін болмай қалады. Бұл сіздің білімсіздігіңіздің нәтижесінде орын алған қиындық.

Прочитать остальную часть записи »

Бұған нақты жауап беру қиын, дегенмен «түстің ешқандай мәні жоқ» дегеннен гөрі «ол болашақ тағдырымыға әсер етуі мүмкін» деп жауап берген дұрыс дейді психолог және түс туралы зерттеуші сарапшы Рубин Найман.

Көптеген заманауи неврологтар жедел ұйқы кезінде  ми техникалық қызмет көрсету міндеттеріне қатысады және ол қиял-елес шақырады. Осы тұрғыдан алғанда, түс көру мүлдем мағынасыз болып саналады, — деп түсіндіреді ол.  Дейтұрғанмен де, түс көру ояу кездегімен салыстырғанда өзгеше, ол кездегі мидың қызметі баяулап, түйсіктің терең қабатындағы ақпараттар көрініс бере бастайды. Австралиялық аборигендердің түсті өзге әлеммен байланыстыратын құрал деп санауы да соған байланысты болса керек.

Түс көруге  байланысты психологиялық теориялардың көпшілігі біртекті. Ең көп қабылданған идеялардың бірі — түсті есте сақтауды шоғырландыру ретінде елестету, мұнда түс ояу өмірдің көрінісі болып табылады, «күлкі үйіндегі айна сияқты», — дейді Найман. Осы тұрғыдан алғанда, көрген түсті жору — бұл түсті шифровка жасау. Бұл біздің білім көкжиегімізді  және санамызды психологиялық тұрғыдан кеңейтеді.

Интернет қолданушылар қатары жыл өткен сайыр көбейіп келеді. Бүгінде интернетті мектеп оқушыларынан бастап, зейнеткерлерге дейін пайдаланады. Осындай барша жұртқа қолжетімді интернетті  ақша табудың құралына айналдырғыңыз келе ме? Қазіргі күні интернет арқылы ақша табуды негізгі өмір сүретін кәсібі етіп алғандар аз емес. Ең бастысы, ынта болса болғаны.

Уақыт көрсеткендей, онлайн-сатылымға барлық кезде, тіпті карантин мен оқшаулану жағдайында да рұқсат етіледі, демек, интернет-дүкен ашудың уақыты келді десек, артық айтқандық болмайды. Ол үшін сізге әдемі дизайны, төлем жүйесі, ұйымдастырылған жеткізу және жылжыту құралдары бар функционалды сайт қажет.

Сіз сайтты осындай іспен айналысатын компанияға, болмаса жеке маманға жасатып алуыңызға болады. Әрине, ол үшін біршама ақша төлеу қажет екені түсінікті және сайт бірер күнде жасалмайды, оны біршама уақыт күтуге тура келеді.  Ең бастысы, сіз сондай толыққанды жұмыс істеп тұрған интернет-дүкендерді қарап, олардың жұмысымен жан-жақты танысып алғаныңыз жөн және бәсекелестердің қалай жұмыс істейтініне назар аударыңыз. Сайтқа тапсырыс бергенде солардың бәрін ескерген дұрыс.

Енді сіздің интернет-дүкеніңізді ашу үшін арнайы техникалық білім қажет емес, сізге тек іскерлік шеберлік пен табысқа деген ерік қажет, сондықтан жаңа іспен айналысудан қорықпаңыз. Оны бастау үшін бірнеше қадам жасау қажет болады.

Бірінші қадам – өтімді  және үлкен сұранысқа ие тауарларды анықтаңыз

Бәсекелестердің жұмысына көңіл бөліңіз.  Бұл сіздің болашақ жұмыс бағдарыңызды, жұмыс істеу тәсілін анықтауыңызға көмектеседі. Егер сізде бизнес, сатуға арналған тауарлар, жылжыту стратегиясы болса, мұның бәрін желіге көшіру ғана қалады. Егер жоқ болса-интернет-дүкен ашылғанға дейін келесі ойларды қарастырыңыз:

Александ 6 жасынан бастап темір құрсауға қамалды, содан бері оның өмірі темір капсуланың ішінде өтіп келеді. Темір капсула оның жасанды өкпесі, одан шықса тұншығып, тыныс ала алмай қалады. Сондықтан да, ол бар өмірін темір құрсауда өткізуге мәжбүр. Бүгінде Александрдың жасы 74-те. Осы өмірінің 68 жылын ол темір құрсаудың ішінде өткізді. Бір қарағанда оның өмірі ақылға сыйымсыз сияқты, дегенмен Александр осы тірлігіне әбден еті өліп үйреніп кеткені сонша, тағдырына еш реніші жоқ.

Қорқынышты аурудың басталуы

1952 жылы алты жастағы сәбидің бойында белгісіз дерт басталды,: температурасы көтеріліп, беті бозарып, денесі әлсіреді. Анасы оны бірден төсекке жатқызып, өзінше ем-дом жасаған болды. Дегенмен баланың денсаулығы күн санап нашарлай берді. Шақыртқан дәрігер баланы тексергеннен соң полиемиелит деген қорқынышты диагноз қойды.

Сол жылы аурудың ең күшті өршуі болды: тек АҚШ-та 52000 жағдай тіркелді. Полиомиелит вирусты тудырады, ол денеге еніп, алдымен буын мен бұлшық еттің қатты ауырсынуын тудырады. Содан кейін вирус жүйке жүйесіне еніп, сал ауруына ұшыратады. Бұл ауруды емдеп жазуға дәрігерлердің шамасы жетпейтін еді. Сондықтан осы дертпен ауырғандар сал ауруына ұшырап, болмаса дүниеден өтіп жататын.

Ол камерада оянды

Диагноз қойған дәрігер ауруханаға әлі бармай-ақ қой деп кеңес берді. Оның айтуынша, ауру қатты асқына қоймаған, инфекция жұлынға жетпей тоқтау мүмкіндігі бар. Ал ауруханада осындай дертке шалдыққан балалар өте көп еді.

Бірақ та, дәрігер қателескен болып шықты. Келесі күні Александрдың дерті қозып, бұлшық еттерінің қысып ауырғаны сонша, жан дауысымен айқайлай бастады. Оның қатты әлсірегені сонша, тіпті сөйлеуге шамасы келмеді. Осыны көрген анасы сәбиін көтеріп ауруханаға жүгірді.

Технологияның дамуы барлық уақытта адамдардың қызмет салаларындағы өзгерістеріне әсерін тигізеді. Егер тарихымызға көз жүгіртсек, 20 ғасырдың ортасында автоматтандыру енгізіле бастаған кездегі ғылыми-техникалық революция, электроникаға негізделген құрылғылар мен өндіріске арналған жаңа материалдар өмірімізге елеулі өзгерістер әкелгенін бағамдар едік. Мұның бәрі жаппай жұмыссыздыққа әкеліп соқтырды, өйткені машиналар өндірісте мыңдаған адамды алмастырды. Ал жаңа ақпарат ғасырында жаңа технологиялардың өмірімізге одан әрі тереңдей енуі жасанды интеллектілерді алға шығарып, жұмыссыздықты одан әрі көбейте түсуде. Қазіргі жағдайға зер сала отырып, таяу болашақта қандай мамандықтардың жоғалып кету қаупі барлығын болжамдауға болады. Енді соған назар аударып көрелік.

Таяу болашақта қандай мамандықтарға қауіп төніп тұр және неге бүгінгі күннің басты себебі интернет пен жасанды интеллект технологияларының қарқынды дамуы болып отыр. Жасанды интелектілер әзірге саналы адамның деңгейіне жете қоймаса да, көптеген істерді, оның ішінде, тіпті күрделі шаруаларды да оңай атқарады.  21 ғасырдың алдағы онжылдықтарында жоғалып кетуі мүмкін мамандықтар туралы не айтуға болады?

Жоғалып кету қаупі бар мамандықтардың алдыңғы легінде бухгалтер мамандығы тұр. Қазір бухгалтерлік операцияларды тез және қатесіз өңдейтін және есеп жүргізетін мамандандырылған бағдарламалық жасақтама бар. Осыған орай қазіргі күні бірқатар кәсіпкерлер бухгалтердің қызметіне сүйенбей-ақ, осы шаруаларды интернет-сервистердің көмегімен атқаруда.  Бухгалтерлік есепті автоматтандырудың бірдей даму тенденциясымен бухгалтер мамандығы қазіргі түрінде жоғалады деп айтуға толық негіз бар.

Индияда тұратын 89 жастағы Джани Прахлад 80 жылдан бері  тамақ ішпей өмір сүріп келеді. Ол, тіпті су да ішпейді. Бұлай болуы мүмкін бе? Қазіргі ғылым адамның сусыз, тамақсыз өмір сүретініне сенімсіздікпен қарайды. Соған орай, ғалымдар Джани Прахладты бірнеше мәрте арнайы зертханада тексеруден өткізген. Бірақ, үндістандық  тамақсыз өмір кешетін азамат өзінің шынында да ештеңе ішіп-жемейтінін іс жүзінде дәлелдеген.

Бұл қасиет пе, әлде табиғи құбылыс па?

Джани Прахладтың  айтуынша, 8-9 жасқа келген шағында түсіне  индуизм дінінде фәни жалғанның иесі болып табылатын Кали тәңірия кіріп, оның тіліне қолын тигізіп, баланың бойына ерекше қуат құйған. Міне, содан бастап ол тамақ ішіп-жемейтін болған. Қызығы сол, не су ішпейтін, не тамақ жемейтін ол басқа адамдар сияқты қалыпты өмір кешуде.

Гиннестің рекордтар кітабына енген Ангус Барбьери 382 күн тамақ ішпеген екен. Оның салмағы 207 келі тартқан. Ауыр салмақтан зардап шеккен жігіт артық салмағын тастап, қалыпқа түскісі келеді. Осылайша, ішіп-жеуден тыйылады. Тек аздап су ішіп, витамин қабылдайды. Ол дәрігерлердің қатаң бақылауында болады. Сөйтіп, 382 күндік ашығудан кейін артық салмақтан арылып, қалыпқа түседі.

«Тарихтан барлық өтірікті алып тастасаң тек шындық қалады деген сөз емес, онда мүлдем ештеңе қалмауы мүмкін» деген сөзі бар бір ғұламаның. Тарихтағы ақтаңдақтар, тарихтағы бұрмалаушылықтар, тарихтағы жалғандықтар – мұның бәрі бүгінде тарихшы ғалымдарды былай қойып, қарапайым қалың жұртшылыққа да белгілі болған жайлар. Ақтаңдақтарды анықтап, бұрмалаушылықтарды түзету – қазіргі ұрпақтың міндеті. Өйткені, тарихыңды дұрыс танып алмай, болашағыңды бағдарлау мүмкін емес.

Шыңғыс хан монғол ма?

Бар өмірін Шыңғысханның жаулап алуларын зерттеп, зерделеуге арнап келе жатқан украйн тарихшысы Владимир Белинский Шыңғысханның шын тегі – қазақ деген қортындыға келеді. Иә, мұны қарапайым біреу айтса ойдан шығарылған ертегі деп назар аудармауға болар еді, дегенмен бар өмірін осы саланы зерттеуге арнап келе жатқан ғалымның аузынан шыққан бұл пікір еріксіз ойландырады. Сонымен, осы кезге дейін монғолдан шыққан дегенді барша әлем мойындап қойған ұлы жаулап алушыны Владимир Белинскийдің неліктен қазақ деп атауының жайына тоқталайық.

Бүгінгідей интернетке қосылған смартфоны жоқ, тіпті телевизордың өзі екінің бірінде болмайтын кеңес заманында үлкендер де, кішілер де жаппай кітап оқитын. Туған күнге немесе басқа да мерекелерге кітап сыйлау дәстүрі болды және өзін сыйлайтын әрбір отбасында  жақсы кітапханасы болатын. Ал бүгінде  адамдар барлық ақпаратты интернеттен алады және кітап оқу қажетсіз шаруа болып қалды.

Адамды биіктерге жетелейтін күш – қиял

Біз қазіргі қол жеткен ғылыми жетістіктеріміз үшін ең алдымен қиялгер жазушылар мен өнер адамдарына, жалпы қиялшыл жандарға қарыздармыз десек, шындықтан алыс кетпейміз. Екі ғасыр бұрын ғұмыр кешкен қиялгер жазушы Жюль Верн өзінің айға саяхат туралы кітабында зеңбіректің снарядымен айға ұшып барған адам туралы айтады. Ал капитан Немо жайындағы романында ол кезде аты да, заты да жоқ су асты қайығы туралы әңгімелейді. Жюль Верннің өзі өмір сүрген кезеңде қиял-ғажайып саналған Айға саяхаты да, сүңгуір қайық та қазір бар.

Үй салу үшін адам алдымен оның бейнесін көз алдына қиялмен елестетіп, қанадй болуы керектігін ақылында пісіріп алады.  Яғни, болашаққа бастайтын қуат – қиял. Қиял көкжиегі кең адамда ғана ертеңгі болашақта биіктерге жетсем деген ынта-ықылас болады және сол құлшыныс оны биіктерге жетелейді. Ал қиялы жоқ, бар ақыл-ойы ішіп-жемі мен ұйқы, нәпсісін қанағаттандыру төңірегінен шықпайтын пенде бауырымен жорғалаған құрт сияқты ешқашан биіктерге жетпей, бар өмірін жер бауырлап өткізеді.