АҚИҚАТ

6 қазанда, яғни келесі жексембіде бүкілхалықтық референдум өтеді. Референдумда жалғыз мәселе – Қазақстанда  атом электр стансасын салу немесе салмау  жайы шешімін таппақ. Бұл мәселе көп жылдардан бері көтеріліп, нақты шешілмей келе жатқаны белгілі. АЭС салуды негізінен билік өкілдері мен соның айналасындағылар жақтаса, қарапайым халық оған қарсы. Бұл ақпарат беттерінде айтылып, жазылған пікірлерден анық байқалып жүр.

Қазақстанда  халықтық таңдау – референдум бірінші рет өткелі отырған жоқ. Бұдан бұрын негізінен билік ұсынған экс президент Назарбаевтың өкілеттігін ұзарту және Ата Заңға өзгертулер енгізуге қатысты мәселелер халық талқысына салынған болатын. Ол референдумдардың бәрі де билік ұсынған ұстаным негізінде шешім қабылдаумен аяқталғаны мәлім. Референдум деген аты болмаса, халық өз ұстанымдарын сол арқылы өткізіп, билік ұсынысына қарсы шығып, жеңіске жеткен кезі болмапты. Бұл жолы қалай болмақ?

Өткен жылы алаяқтыққа қатысты елімізде 11 мыңнан астам қылмыс жасалса, соның жартсынан астамы  онлайн кредитке қатысты қылмыстар екен. Осындай жолмен  алаяқтар тарапынан келтірілген залал мөлшері жүздеген млрд теңгені құрайды.  Адамдаррға алмаған ақшасы үшін банк ақшаңды қайтар деп қоқан-лоққы жасап, тіпті үйлерін тартып аламыз деп бопсалауға дейін барған. Алаяқтардан алданғандарға сот та, құқық органдары да еш жәрдем бере алмай отыр.

Шығыс Қазақстан облысында тұратын бір азамат сыртынан әлдекімнің онлайн кредит құжаттап алғанын банк қызметкері хабарласқанда ғана білген. Алмаған ақшасын қайтарудан бас тартқан ол бір жылдан астам уақыт бойы құқық органдарын жағалап еш нәтиже шығара алмай жүр. Бірқатар алданған азаматтар банкті сотқа беріп, бірақ сотта жеңілген. Соттың келтіретін уәжі – онлайн кредитті  құжаттауға қажетті кодты өздерің бергенсіңдер. Бірнеше азамат  бірінші сатыдағы сот шешіміне келіспей, жоғарғы сатыға арызданып, таяуда Жоғарғы сотта осы мәселе талқыланды. Бірақ Жоғарғы сот та шағымданған азаматтардың арызын қанағаттандырмады. Соттан да, құқық органдарынан да еш жәрдем таба алмаған алаяқтардан алданғандар  өздерінің алмаған кредиттерін заң шеңберінде жою үшін петиция жинауға кіріскен. Одан қандай нәтиже шығары белгісіз.

Соңғы жылдарда мүлдем асқынып кеткен  интернет алаяқтардан зардап шегіп жатқандар қатары жыл санап көбеюде. Алаяқтардың арбауына түсіп, одан қалды  колекторлардың қоқан-лоққысын көріп әбден ашынған жандар  ертең неше түрлі әрекеттерге баруы мүмкін. Бұл мәселенің алдын алып, шешімін таппаса жағдай ушыға келе әлеуметтік жарылысқа әкелетіні айдан анық.

Таяқтың екі ұшы болатыны сияқты, алаяқтықтың асқынып кетуіне және алданған азамттардың көбеюіне тек банк пен құқық органдарын ғана айыптауға болмайды. Бұл арада азаматтардың өздерінің  де кінәсі аз емес.  Онлайн кредит алғанда алаяқтың адамдардың жеке басы туралы мәліметтерін  білуі жеткіліксіз. Оған қоса, кредит алуды бекіту үшін міндетті түрде банк жіберген кодты енгізу қажет. Ал ол код кредит алушының телефонына келеді. Сол кодты адамдарға алдап айтқызу үшін алаяқтар неше түрлі айлаларға барады. Банк қызметкері, ұялы телефон сервисінің операторы, тіпті түрлі заттарды жеткізетін курьерлік қызмет өкілі болып қоңырау шалады және қазір смс код келетінін ескертіп, соны жедел хабарлауын сұрайды. Осындай алдауға түскен азаматтар

Бүгінгі күні барша әлем елдерінің назарын аударып отырған маңызды оқиға – Украина қарулы күштерінің Ресейдің Курск облысының аумағына баса көктеп кіруі. Тамыздың 6-да басталған  әскери операция әлі  күнге  дейін жалғасуда. Ресми емес деректерге қарағанда қазір аталмыш облыстың 150 шаршы шақырымдай аумағы украиндықтардың бақылауына көшкен. Оның ішінде аудан орталығы Суджа қаласы мен 15-ке тарта елді мекендер бар. Осы мәселе бойынша Ресей президенті В.Путин  күштік құрылымдармен арнайы бас қосу өткізіп, тез арада жағдайды қалпына келтіруді тапсырды.

«Не ексең, соны орасың» деген нақыл бар қазақта. Жалпы, жақсылық та, жамандық та соны жасаған жанға қайтып келетінін өмір тәжірибесі үнемі көрсетіп келеді. Дегенмен де, адамдардың содан сабақ алмайтыны өкінішті.  1941 жылдың 22 маусымында таңғы сағат 4-те КСРО аумағына соғыс жарияламастан басып кірген неміс фашистері төрт жылдай уақытқа созылған соғыстан соң талқандалып, фашизм идеясы толықтай жойылды. Ал 2022 жылдың 24 ақпанында таңғы сағат 4-те соғыс жарияламастан Украина аумағына басып кірген ресей әскерлері үш күнде Киевті аламыз деп лепірсе, қазір міне, соғыс үшінші жылға жалғасып жатыр. Соғыс созылған сайын әлемдегі екінші армия саналатын Ресей әскері қалжырап, қаза тапқандар қатары көбеюде және салынған санкцияның салдарынан құлдыраған экономикасы қазір шатқаяқтап тұр.

«Заманына қарай адамы» демекші, әр заманда өмір кешкен адамдардың сол дәуірге тән көзқарастары мен ұстанымдары болады және ол үнемі өзгеріп отырады. Кеңес заманында адамдардың көзқарасы  қазіргіден мүлдем басқа болды және өкініштісі сол, кеңес дәуірінде өмір сүрген аға ұрпақ өкілдерінің басым көпшілігі сол ескі көзқарас пен ұстанымда қалып қойды. Олар сондай-ақ, сол өздерінің ұстанымдарын жастардың да санасына сіңіріп, соның салдарынан бұрынғыша, яғни ескіше ойлайтын, ескіше өмір сүретін жастар да қалыптасты.

Ескі көзқарас

Егер айналаңызға ақыл таразысымен байыптап қарайтын болсаңыз, адамдар көзқарастары мен ұстанымдары бойынша екі топқа жіктеліп, бір тілде сөйлеп, бір елде өмір сүргендеріне қарамастан, екі басқа әлемде тірлік кешіп жатқандығын бағамдауға болады.  Ескі көзқарастағы адамдар деген кімдер және олар қалай сөйлеп, қалай әрекет жасайды? 

Ескі көзқарас пен ұстанымдағы адамдар негізінен кеңес дәуірінде қалыптасқан көзқарастарын сақтап және оны жас ұрпақтың санасына сіңіруге әрдайым талпынып жүреді. Олардың ең басты ерекшелігі: ешқандай жауапкершілікті мойындарына алмайды, бәрін кеңес заманындағыдай партия мен үкімет шешеді деп, өз  тағдырларын түгел билікке, құзырлы органдарға, тіпті болмаса дін қызметкерлеріне артып қояды.

Дәстүрлі діндердің түсінігінде өлгеннен кейінгі өмір бар, бірақ та оның қалай болатыны жайында нақты деректер жоқ. Ал материалистік ғылым адам тәні өлген соң ми жұмысының негізі саналатын санасы да мәңгіге өшіп жоғалады, яғни өлім дегеніміз мәңгіге жоғалу деп түсіндіреді. Бұл екі түсініктің екеуі де адамға қашып құтыла алмайтын ажал дегеннің не екендігі туралы жарытып білім бермейді.

О дүниеден оралған жігіт

Ертеде радио-телевидение, интернет, газет-жорнал деген жоқ кезде адамдардың арасындағы байланыс алып-қашты сөздер арқылы жасалатын. Ол негізінен «пәлен жерде пәлендей оқиға болыпты дейді» деген мағынада айтылатын және ол ақпараттың шынайы екендігіне ешкім ешқандай кепілдік бермейтін. Қазір ақпарат дамыған ғасырда жағдай мүлдем басқаша.

Интернеттің дамуы адамдардың өз бастарынан кешкен түрлі жағдайлар жайында ақпаратты жедел таратуға мүмкіндік жасады. Ол ақпарат ертедегідей «пәленше бүйдеген екен» деп оған әркім өз ойынан тағы бірдеңелерді қосып, өзгертілген түрде емес, алғашқы түпнұсқа бойынша өзгеріссіз таратылады. Сондықтан, ондай ақпаратқа сенуге болады.

Өткен аптада қалың жұртшылықтың қатты шошытқан  5 жастағы бүлдіршінді айуандықпен зорлап, содан кейін алты жерінен пышақтап өлтірген Түркістан облысында болған қанды оқиғаға қатысты әлеуметтік желілерде адамдар ашу-ызаға толы өз пікірлерін айтып жатыр. Жан шошырлық бұл қылмыс жергілікті ауыл тұрғындарының ашу-ызасын келтіргені сонша олар адам бейнесіндегі айуанды (адам деп айтуға ауыз бармайды) өз қолдарымен жазаламақ болған. Дегенмен, құқық қызметкерлері мұндай жағдайға жол бермеді.

Ішкі істер министрлігінің мәліметіне сай, қазіргі күні қылмыскерлердің алдындағы ең осал топ – балалар болып отыр. Өздерін қорғауға дәрменсіз жас балалар қатыгез қылмыскерлердің құрбанына айналуда. Балаларға қатысты жыл сайын 2 мыңға тарта қылмыстар жасалады екен. Тағы бір сұмдығы, осындай қылмыстардың 70 пайыздан астамын сол жәбір көрген балалардың туыстары мен таныстары, көршілері, яғни айналасындағылар жасайтын көрінеді. Соңғы бес жылдың ішінде балаларға қатысты қылмыстар саны 40 пайызға көбейген. Сол қылмыстардың басым көпшілігі сексуалдық сипаттағы қылмыстар.

Александ 6 жасынан бастап темір құрсауға қамалды, содан бері оның өмірі темір капсуланың ішінде өтіп келеді. Темір капсула оның жасанды өкпесі, одан шықса тұншығып, тыныс ала алмай қалады. Сондықтан да, ол бар өмірін темір құрсауда өткізуге мәжбүр. Бүгінде Александрдың жасы 74-те. Осы өмірінің 68 жылын ол темір құрсаудың ішінде өткізді. Бір қарағанда оның өмірі ақылға сыйымсыз сияқты, дегенмен Александр осы тірлігіне әбден еті өліп үйреніп кеткені сонша, тағдырына еш реніші жоқ.

Қорқынышты аурудың басталуы

1952 жылы алты жастағы сәбидің бойында белгісіз дерт басталды,: температурасы көтеріліп, беті бозарып, денесі әлсіреді. Анасы оны бірден төсекке жатқызып, өзінше ем-дом жасаған болды. Дегенмен баланың денсаулығы күн санап нашарлай берді. Шақыртқан дәрігер баланы тексергеннен соң полиемиелит деген қорқынышты диагноз қойды.

Сол жылы аурудың ең күшті өршуі болды: тек АҚШ-та 52000 жағдай тіркелді. Полиомиелит вирусты тудырады, ол денеге еніп, алдымен буын мен бұлшық еттің қатты ауырсынуын тудырады. Содан кейін вирус жүйке жүйесіне еніп, сал ауруына ұшыратады. Бұл ауруды емдеп жазуға дәрігерлердің шамасы жетпейтін еді. Сондықтан осы дертпен ауырғандар сал ауруына ұшырап, болмаса дүниеден өтіп жататын.

Ол камерада оянды

Диагноз қойған дәрігер ауруханаға әлі бармай-ақ қой деп кеңес берді. Оның айтуынша, ауру қатты асқына қоймаған, инфекция жұлынға жетпей тоқтау мүмкіндігі бар. Ал ауруханада осындай дертке шалдыққан балалар өте көп еді.

Бірақ та, дәрігер қателескен болып шықты. Келесі күні Александрдың дерті қозып, бұлшық еттерінің қысып ауырғаны сонша, жан дауысымен айқайлай бастады. Оның қатты әлсірегені сонша, тіпті сөйлеуге шамасы келмеді. Осыны көрген анасы сәбиін көтеріп ауруханаға жүгірді.

Индияда тұратын 89 жастағы Джани Прахлад 80 жылдан бері  тамақ ішпей өмір сүріп келеді. Ол, тіпті су да ішпейді. Бұлай болуы мүмкін бе? Қазіргі ғылым адамның сусыз, тамақсыз өмір сүретініне сенімсіздікпен қарайды. Соған орай, ғалымдар Джани Прахладты бірнеше мәрте арнайы зертханада тексеруден өткізген. Бірақ, үндістандық  тамақсыз өмір кешетін азамат өзінің шынында да ештеңе ішіп-жемейтінін іс жүзінде дәлелдеген.

Бұл қасиет пе, әлде табиғи құбылыс па?

Джани Прахладтың  айтуынша, 8-9 жасқа келген шағында түсіне  индуизм дінінде фәни жалғанның иесі болып табылатын Кали тәңірия кіріп, оның тіліне қолын тигізіп, баланың бойына ерекше қуат құйған. Міне, содан бастап ол тамақ ішіп-жемейтін болған. Қызығы сол, не су ішпейтін, не тамақ жемейтін ол басқа адамдар сияқты қалыпты өмір кешуде.

Гиннестің рекордтар кітабына енген Ангус Барбьери 382 күн тамақ ішпеген екен. Оның салмағы 207 келі тартқан. Ауыр салмақтан зардап шеккен жігіт артық салмағын тастап, қалыпқа түскісі келеді. Осылайша, ішіп-жеуден тыйылады. Тек аздап су ішіп, витамин қабылдайды. Ол дәрігерлердің қатаң бақылауында болады. Сөйтіп, 382 күндік ашығудан кейін артық салмақтан арылып, қалыпқа түседі.

Қазіргі ғылым мен техника шарықтап дамыған заманда адамдардың басым көпшілігі ғылым ұстанған материалистік көзқарасты мойындайды. Дінді басты иделогия ретінде ұстанатын жекелеген мемлекеттер болмаса, әлемнің басқа елдерінің бәрінде жалпы білім беретін мектептерде Дарвиннің эволюциялық теориясы оқытылады және жас ұрпақтың санасына құдайсыздыққа негізделген материалистік түсінік сіңірілуде. Осы түсінікке сай тіршілік кездейсоқ пайда болып, эволюциялық дамудың нәтижесінде қарапайымнан күрделіге қарай жоғары дамуды бастан өткеруде.

Мына фәни жалғанда тірлік кешкен пенделердің басым көпшілігі, тіпті, барлығы дерлік, бақыт дегеніміз – осы дүниенің байлық, мансап, атақ-даңқ сияқты игіліктеріне қол жеткізу деп санайды. Және де, сондай игіліктерге қол жеткізгендерді бақытты деп соларға қызыға қарайды, солар сияқты болсақ деп армандайды.

Енді мынаған назар аударып, ақыл көзімен қарап көріңіз: фәни жалғанның үлкен игіліктері болып саналатын мансап, атақ, байлық дегендер адамға шын мәнінде игілік емес, жаман карма жинап, күнәға батуларына, сөйтіп екі дүниенің тауқыметіне ұшырауларына әсерін тигізіп жатады екен. Енді осы мәселеге кеңірек тоқтала кетейік.