АҚИҚАТ

Архив рубрики «Тылсым ілім»

Сіз қай жолды таңдап, рухани дамуға қол жеткіземіз десеңіз де, бұл мақсатқа жету үшін ең алдымен білім қажеттігін ескеруіңіз шарт. Білімсіз жасаған тағат ибадаттарыңыздың бәрі желге ұшып, сізге көк тиын пайда әкелмейді. Керісінше, ондай діни парыздарды орындау арқылы апарадха, яғни дінді қорлауға жол беріп, күнәға белшеңізден батасыз.

Кез келген фәни әрекетті жасау үшін білімнің қажеттігін ешкім теріске шығармайды. Мысалы, өзеннен өтетін көпір салу қажет болды делік. Ол көпірді оның құрылысынан хабары жоқ біреу салатын болса, құрылыс барысында қателіктерге бой алдырып, ертең құлап қалуы, тіпті апатқа ұшырап, адамдар жазым болуы мүмкін. Сондықтан көпір құрылысын салуға осы саланың білікті маманы тартылуы қажет. Сол сияқты дінде де білімсіз алға жылжу еш мүмкін емес.

Атақты ғалым Альберт Эйнштейн «Ғылымсыз дін – соқыр, дінсіз ғылым – ақсақ» деген екен. Ғылым мен дін біріккенде ғана нағыз білім келеді. Қазір өкініштісі сол, ғылым бір бөлек, дін бір бөлек. Бұдан ғылым да, дін де ұтып отырған жоқ, керісінше біреуі ақсақ, екіншісі соқырға айналып, мүгедек хал кешуде.

Ислам діні алғаш орныққан кезде ғылыммен бір болды және сол тұста ислам адамзат өркениетін дамытуға елеулі үлес қосқан көптеген ғалымдарды шығарды. Екінші ұстаз атанған Әбунәсір Әл Фарабидің ғылыми трактаттарында Аллаға сыйынушылық жиі кездеседі. Фараби мықты ғалым ғана емес, жүрегіне иман ұялаған мұсылман да болды. Өкінішке орай, кейін келе ислам діні ғылымнан бөлектеніп, соның нәтижесінде соқыр фанатизм үстемдік алды. Бүгінде мешіттерде айтылатын уағыздарды тыңдасаңыз, «Пайғамбарымыз былай деген екен, сахабалар бүйткен екен» деген ертегі, аңыз түрінде болып келеді. Бұдан үлгі-өнеге алуға болар, бірақ ол ешқандай да білім бермейді.

Бһагавад Гита кітабында Жаратқанның қуаты болып табылатын ақыл, оның табиғаты туралы жан-жақты айтылған. Өлі тәннен сезім, одан ақыл, ақылдан зерде жоғары, ал жан (рух) бәрінен жоғары, дейді Бһагавад Гита. Ақыл туралы буддизм дінінде де көп айтылып, оған ерекше көңіл бөлінеді. Бірақ ислам, христиан және иудейзм діндерінде ақыл жайында ештеңе айтылмайды. Ал қазіргі материалистік ғылым да адам өміріне үлкен ықпал ететін қуат – ақыл туралы ештеңе білмейді, бұл бағытта ешқандай зерттеу жұмыстары жүргізілмеген.

Ақыл дегеніміз не? Қарапайым халық арасындағы түсінікке назар аударсақ, ақыл – адамның айнала табиғатты, өмір сүрген ортаны, өз әрекетінің себебі мен нәтижесін, т.б. жайларды таразылап, адамға дұрыс бағыт-бағдарды анықтауға көмектесетін құбылыс ретінде айтылады. Шындығында, ақыл – бұл программа. Иә, кәдімгі компьютердің программасы сияқты. Бһагавад Гита мен Шримад Бһагаватам кітаптарында ақылдың қызметі мен адам өміріндегі орнына, табиғатына жан-жақты талдау жасалып, баяндалған.

Компьютерлік программаның міндеті компьютердің жұмысын қамтамасыз ету болса, ақыл адамның әрекетін қамтамасыз етеді. Ақыл адамды түрлі әрекетке құлшындырып, сондай әрекет жасауға ынталандырады. Бір сөзбен айтқанда, ақыл адам ғана емес, барша тіршілік иелерінің негізгі қозғаушы күші. Ақыл – бұл Жаратқанның қуаты, материалдық қуат.

Адамдардың басым көпшілігі, тіпті діни сенім-нанымды ұстанатындарының өзі өздерін тәнбіз деп санап және жасап жатқан әрекеттерінің бәрін де өз еріктерімен, ақылдарымен жасайтынына сенімді. Өкінішке орай, бұл пікір шынайы емес.

Сізге мынадай жайды айтсам сіз соны қабылдар ма едіңіз: сіздің жасап жатқан әрекеттеріңіздің бәрін өзіңіз емес, материалдық қуаттың ықпалымен атқарылады және оны сол материалдық қуаттың өзі жасайды. Бһагавад Гитада рух, яғни жан әрекеттен тыс сырттай бақылаушы ғана екендігі айтылған. Бұны кино көріп отырған адаммен салыстыруға болар еді. Мәселен, сіз кино көріп отырсыз делік. Қатты еліккеніңіз сонша, киноның кейіпкерлерімен бірге қуанып, бірге қайғырасыз, яғни эмоциялық күйге түсесіз. Дегенмен, кино біткен соң көп ұзамай оны естен шығарасыз. Өйткені, оның кейіпкерлері бөтен адамдар, сізге мүлдем қатысы жоқ.

Адамды түрлі әрекеттерге итермелейтін күш – табиғат гуналары деп аталады. Бһагавад Гитада табиғаттың үш гунасы бар екендігі және барлық әрекеттің қайнар көзі де сол үш гуна екендігі айтылған. 1-ші: тама гуна, яғни қараңғылық гунасы; 2-ші: раджа гуна, яғни құштарлық гунасы; 3-ші: саттва гуна немесе қайрымдылық гунасы. Барша адамдар, жалпы тіршілік иелері туғаннан өлгенге дейінгі аралықта осы үш гунаның ықпалында болады және барлық әрекеттерін сол гуналардың ықпалымен жасайды.

Егер сіз бір шаруамен айналысуды мақсат етсеңіз, онда алдымен сол шаруаны жүзеге асырған кезде қаншалықты игілік табатыныңызды, соның нақты мөлшерін алдын ала біліп алуыңыз қажет.  Өйткені сіз бұндай жағдайда артық күш-жігеріңізді жұмсап, болмаса мақсатыңызға жеткен кезде тапқаныңызды қомсынып, неге аз деп іштей ренішке бой алдырмау үшін де бұл қажет.

Біз өзіміз өмір кешіп жатқан мына фәни, яғни материалдық дүниеден қаншалықты бақыт табуға болады? Барша адамның өмірден ең бірінші іздейтіні бақыт, яғни рахатқа кенелу екендігі белгілі. Егер де біз өзіміз өмір кешіп жатқан фәни дүниеден қаншалықты бақыт таба алатынымызды, оның нақты мөлшерін білетін болсақ, онда әлдекімдердің сөзіне иланып, не болмаса өз ақылымыздың қияли болжамдарына сеніп, шамадан тыс рахат табамын деп жанталасып, күш-қуатымызды босқа сарып қылмайтын боламыз. Бұндай жағдайда біз мынадай ақиқатты түсінеміз: мына фәни жалғанда адам үшін белгіленген мынаншама бақыт, яғни рахат бар, одан артықты біз қанша тырбанып, шамадан тыс күш жұмсап әрекеттенсек те ала алмаймыз, өйткені, одан артық бақыт бұл фәниде жоқ.

Өмірдің мәні неде, не үшін өмір сүреміз? – деген мәні зор сауалдарды ойлап, ешқашан басын ауыртпай ойсыз, мағынасыз тірлік кешетін пенделер көп. Бірақ та, сіз өмірдің мәнін ұққыңыз келе ме, жоқ па – одан өмірдің талабы өзгермейді. Өмір дегеніміз – бұл мектеп. Иә, кәдімгі бала жасымыздан бастап оқып, жан-жақты білім алатын жалпы білім беретін мектеп сияқты.

Жалпы білім беретін мектептен ерекшелігі сол – бұл мектепте талап өте қатаң және талап деңгейінен шыға алмағандарға кеңпейілдікпен кешірім жасала салмайды, олар не мектеп талабын дұрыс орындап жақсы білім алып жоғары сыныптарға көтеріледі, болмаса кері кетіп, төмен құлдырайды. Үшінші жол жоқ, яғни жоғары дамып, биіктерге көтерілесіз, немесе төмен құлдырап, құрдымға құлайсыз, екінің бірі.

Өмір-мектептің талабы мен шарттары барлық жандарға ортақ және міндетті. Ол діндар үшін де, құдайсыз дінсіз атеис үшін де, болмаса түрлі ойдан шығарылған діндерге сенетіндер үшін де  бірдей. Егер өзіміз тірлік кешіп жатқан дүниеге ақыл көзімен байыптап назар аударатын болсақ, өмір-мектептің шарттары мен талаптарын, заңдылықтарын түгел көріп, түсіне аламыз.

Ислам дінінде біліммен жасалған тағат ибадат білімсіз жасалған ибадаттан мың есе артық деген түсінік бар. Өкініштісі сол, бұл дінді ұстайтындардың басым көпшлілігі осы ақиқатты түйсінбейді, содан барып олардың жасаған діни рәсімдерінің бәрі босқа далаға кетіп жатады.

Ведалық ілім бойынша адамның жасаған құлшылықтарының нәтижесін, яғни алған сауаптарын түгел жойып, оны күнәкарлықтың құрдымына құлататын ең үлкен қатер – апарадха, яғни қорлау деп аталады. Оның он түрі бар. Ең бастылары Брахма апарадха, вайшнав апарадха, сева апарадха, нама апарадха  болып жалғасады. Брахма апарадха – бұл Құдайды қорлау. Құдайға тіл тигізу немесе құдайсыз адамға Жаратқан туралы әңгіме айтып, ол тараптан күнакар жаман сөз есту, т.б. Сева апарадха деген Құдайға құлшылық еткен кезде басқа нәрселерді ойлау, немқұрайлы болу, немесе біреумен сөйлесу сияқты әрекеттер.

Апарадха, яғни қорлау қалай әсер етеді? Бұны түсіну үшін мына мысалға назар аударсақ жеткілікті. Егер сіз күн сайын дене жаттығуын жасасаңыз, белгілі бір нәтижеге жететініңіз анық. Бұл – ақиқат шындық. Дегенмен, егер де сіз жаттығуды дұрыс жасамасаңыз, онда оның игі ықпалы емес, керісінше залалы болуы мүмкін. Ауыр атлетикамен айналысқан бір жігіт жаттығуды дұрыс жасамағандықтан сіңірі созылып кетеді. Осыдан келіп, ол

Кез келген адамға мына өмірді қызықты, тартымды етіп көрсететін және өмір сүруге, түрлі әрекеттер жасауға ынталандыратын нәрсе – рахат алуға деген ұмтылыс. Иә, ес білмейтін кішкентай сәбиден, еңбектеген қарияларға дейінгі барлық жастағы пенделердің ертелі-кеш ойлайтындары рахат алу, яғни рахаттану. Ол рахат тамақ ішу, ұйықтау сияқты тән арқылы келетін рахат па, болмаса әңгіме-дүкен құру, музыка тыңдау сияқты эмоциялық деңгейде келетін рахат па – бәрібір.

Фәни рахат өткінші

Егер айналамызға ақыл көзімен ой жүгіртіп қарайтын болсақ, саналы адам ғана емес, барша тіршілік иелерін мына фәниге ынталандыратын құдырет – рахат алу сезімі екенін бағамдар едіңіз. Жан-жануарлар мен аң-құстар негізінен төменгі деңгейдегі тән арқылы келетін рахатты қанағат тұтады. Ол 4 түрлі әрекет кейпінде көрінеді: ұйықтау, тамақтану, шағылысу және қорғану. Барлық жан-жануарлардың барлық  өмірі осы 4 әрекет шеңберінде өтеді.

Қазіргі күні әлем халықтары ұстанатын негізгі 5 дәстүрлі дін бар, олар: ислам, христиан, иудей, буддизм және индуизм. Осы дәстүрлі діндердің арасындағы ең жасы саналатын ислам дінінің пайда болғанына 1,5 мың жылдан астам уақыт өтіпті. Ең ежелгі дін саналатын индуизм 5 мың жылдан бастау алады. Яғни, бұл діндер адамзатқа мыңдаған жылдар бойы қызмет етіп келеді.

Дін ілімі

Жоғарыда аталған бес дәстүрлі діннің бәрінде өз діндерін ғылыми негізде дамытуға біршама көңіл бөлінген. Десе де, соңғы кезде сол дінді зерттеп-зерделейтін дін ілімі біршама тоқырап, дамымай қалған жайы бар. Соған орай, дін ілімі деген діни шарттар мен парыздарды тізбектейтін немесе құрғақ уағызға құрылған ережелер болып қалғандай.

Дәстүрлі діндердің арасындаы ең ежелгісі және өмірдің барлық саласын қамтитын ғылымға негізделгені – индуизм діні немесе оны ведалық ілім деп атайды. Ведалық ілімде дінге қатысты жан-жақты және терең түсінік берілген. Ол жалғыз индуизм дініне ғана емес, барлық дінге қатысты.

Барлық дәстүрлі діндердің ең басты мақсаты – адамдарды Құдайға қызмет етуге тарту, оның тиімді тәсілдерін меңгеруіне көмектесу. Өкініштісі сол, дәстүрлі діндердің барлығы дерлік, өздерінің осы басты міндетіне назар аудармай, адамдарды жаттанды діни шарттарды орындауға жұмылдырудан аспай отыр. Осыған орай, дәстүрлі діндерді ұстайтындардың бәрі дерлік, өздері құлшылық етіп жүрген Құдай туралы ештеңе білмейді және Жаратқанның пенделерден не қалайтынын, діни парыздарды орындаудың не үшін қажеттігін жете түйсінбейді.

Құдайдың тіршілік иелерінен қалайтыны не?

Қасиетті Құранда «Мен жын мен адамзатты Өзіме құлшылық етулері үшін жараттым» деген аят бар. Яғни, Құдайдың пенделерден тілейтіні – Өзіне құлшылық етулері екен. Құдайға қызмет ету – бұл жалғыз саналы адам ғана емес, барша тіршілік иелерінің табиғи болмысы. Бһагавад Гитада Тәңірі Кришна барша тіршілік иелері Өзінің мәңгі ажырамас бөлшектері екендігін айтады.

Мысалы, менің саусағым, менің ажырамас бөлшегім. Егер саусағымды кесіп алып тастаса, ол денеден бөлектенеді және өзінің саусақ қызметін атқарудан қалады. Саусақ денемен бірге тұрғанда ғана өз міндетін атқарады. Сол сияқты әрбір тіршілік иесі Жаратқанның мәңгі ажырамас бөлшегі, сондықтан осы табиғи ахуалын түйсініп, бар әрекетін Құдайға бағыштаса, сонда ғана табиғи болмысын табады.

Кеңес заманында құдайсыз атеистік түсінік үстем болса, қазір діндарлар қатары жыл санап өсіп келеді. Мешітке барып намаз оқитындардың арасында, тіпті мектеп оқушылары, студенттер де аз емес. Ғалымдар, лауазымды қызмет атқаратындар, мемлекеттік қызметшілер арасында да дін жолын ұстанатында көптеп кездеседі. Осылайша діндарлық белең алған бүгінгі күні дегенмен, адамдардың көбі Құдай туралы жарытып ештеңе білмейді.

Құдайды танудың үш деңгейі

Бір Құдайға сенуді ұстанатын ислам, христиан, иудеизм діндерінде Құдайдың аты көп аталғанымен, бірақ та сол Жаратқан туралы жарытып ешқандай түсінік берілмейді. Ислам дінінде Құдай туралы түсінік «мекені, тұрпаты, ортағы жоқ, ақылға сыймайтын, табиғатын ешкім танып біле алмайтын» деген сияқты сөздермен шектеледі. Ал христиан дінінің қасиетті кітабы Інжілде «Құдай адамды өзіне ұқсатып жаратты» деген сөз бар.  Бірақ та, христиан дінінде де Құдай туралы нақты және толымды түсінік жоқ. Иудейлердің қасиетті кітабы Тәуратта Мұса пайғамбардың Синай тауында Құдаймен сөйлесіп, Одан халық ұстанатын шарттарды алғаны жайында айтылады. Дегенмен, бұл кітапта Құдайды жанған от бейнесінде көрінді дегеннен басқа нақты ақпараттар берілмейді.