АҚИҚАТ

Аватар деген сөзді соңғы жылдарда жиі естіп жүреміз. Әсіресе, осы аттас фильм шыққаннан кейін бұл сөз қалың жұртшылыққа кең танымал болып алды. Дегенмен де, көбіміз аватар деген сөздің астарында не бар екендігін және бұл атау қай тілден алынғанын да жете біле бермейміз. Шын мәнінде «аватар» сөзінің астарында үлкен мән бар және ол дін іліміне етене қатысты.

 Аватар – Құдайдың таралымы

Санскрит тілінде жазылған ежелгі веда ілімі кітаптарында «аватар» сөзі жиі кездеседі және оның ең негізгі мәні – Құдайдың таралымы деген ұғымды білдіреді. Әлем халықтары ұстанатын негізгі бес дәстүрлі дін болса, солардың ішінде құдайды мойындамайтын буддизм ілімінен басқаларының бәрі көп құдайлықты емес, бір құдайлықты басты қағидат етіп ұстанады.

Қазақта «жаңылмайтын жақ, сүрінбейтін тұяқ болмайды» деген нақыл сөз бар. Оның мәні – мына фәниде жаңылыспайтын, қателеспейтін еш пенде болмайды дегенге саяды. Қателік жасау, жаңсақтыққа жол беру – әрбір саналы адамның бойындағы табиғи қасиеті. Десек те, қателіктің де үлкен-кішісі, залалдысы мен залалы аздауы болады. Осы орайда, барша адам үшін өздеріне де, өзгелерге де айтып жеткізгісіз орасан зор залалын тигізетін ЕҢ ҮЛКЕН ҚАТЕЛІК  туралы әңгіме етпекпіз.

Адам рахаттанушы емес

Көпке созбай дәл осы арада адамзаттың ЕҢ ҮЛКЕН ҚАТЕЛІГІ туралы бірден айтып кетейік. Ол – адамдардың өздерін мына өмірдің рахаттанушысы сияқты сезінулері. Иә, адамдардың бәрі өздерін осы өмірге рахат көріп, бақытты тірлік кешу үшін келдік деп түсініп, тірлік кешеді. Шындығында – адам баласы рахаттанушы емес, керісінше рахаттандырушы.

Бһагавад Гитада айтылған йаджнаға қатысты өлеңді еске түсіріп көрелік: «Барша тірі жанды Жаратушы Ие жаратылыс таңында құрбан шалумен бірге адамдар мен періштелерді жаратып, оларға «Осы йаджнаны (құрбанды) шала отырып бақытқа кенеліңдер, өйткені ол сендердің мұқтажсыз күн көріп, ақыр соңында азат болуларың үшін қажет нәрсенің бәрімен қамтамасыз етеді» деп бата берген».

Жаратылыс таңында, яғни барша тіршілікті жарата бастаған кезеңде Жаратқан тіршілік иелерімен бірге йаджнаны – құрбандықты қоса жаратқан екен. Не үшін бұлай жасалған? Оның астарында барша тіршілік иелері, мейлі ол адам, періште, тіпті жан-жануарлар болсын, йаджна – құрбандықсыз өмір сүре алмайтынын білдіретінін бағамдауға болады. Яғни, құрбандық тіршілік иелерінің өмірімен біте қайнасып кеткен секілді. Құрбандықты сіз қалайсыз ба, қаламайсыз ба, оған сенесіз бе, жоқ па, мойындайсыз ба, болмаса мойындамайсыз ба – соның бәріне қарамастан, йаджна өміріміздің басынан соңына дейін көлеңке сияқты үнемі еріп жүреді.

Медитация біздің күнделікті өміріміздегі проблемаларымызды шеше ала ма? Өлімнен кейін тіршілік бар ма? Есірткі заттары ішкі жан-дүниемізді тануымызға көмектесе ме? 1976 жылы Оңтүстік Африкада болған кезінде Wрqла Прабһупfда Дурбан шаһарының Нейтл Меркьюри журналының қызметкері Билл Фейлге берген сұхбатында осы және басқа да сұрақтарға  жауап берген еді.

Мистер Фейл: Сонда біз оттағы ұшқындар секілдіміз бе?

Wрqла Прабһупfда: Кrшuа — «баршаны сүйсіндіруші» дегенді білдіретін Құдайдың нfмасы, яғни есімі. Баршаны сүйсіндірмейінше, ешкім де Құдай бола алмайды. Сонымен, Кrшuаны тану дегеніміз — Құдайды тану. Қасиетіміз жағынан Құдайға барабар болғанымызбен, бәріміз де Құдайдың титімдей бөлшектеріміз. Титімдей ғана бір түйір алтынның кен орнындағы үлкен сом алтыннан сапалық жағынан еш айырмашылығы болмайтыны тәрізді, тірі жандар түріндегі біздер де Құдайдың бөлінбес мәңгілік  бөлшектеріміз.

Өткен ғасырда өмір кешкен үнділік дінтанушы Шрила Прабхупаданың жан туралы жазылған «Жантану ғылымы» кітабынан үзіндіні оқырман назарына ұсына отырып, адам үшін аса маңызды жан, яғни рух туралы оқырмандарымызды хабардар етудің маңызы зор деп ойлаймыз.

Жанның әр тіршіліктің жүрегінен орын тепкені және денені асырап-сақтаушы қуаттардың бастау көзі екені шүбәсіз шындық. Бүкіл денеге тарайтын жан қуаты — сана ретінде белгілі. Жан қуатын барлық денеге тарататын санамыздың арқасында денеміздің кез келген жерінің ауырғаны мен рахаттануын анық сеземіз. Нәресте тәнінен бала тәніне, одан бозбала тәніне, бозбаладан жігіт тәніне, содан кейін егде денеге ауысатынымыз секілді, жеке дара жан да бір тәннен екінші тәнге үнемі  ауысумен болады. Ескі киімді жаңа киімге ауыстыратынымыз тәрізді, кәрі денеден жаңа жас денеге ауысуымызды — өлім дейді. Жанның ауысуы деген, міне осы.

«Өзекті жанға бір өлім» деген сөз бар қазақта. Яғни, әрбір тірі жан түптің түбінде міндетті түрде ажалдың дәмін татады. Ажалдан ешкім де қашып құтыла алмайды. Бәріміздің басымызға ерте ме, кеш пе міндетті түрде келетін сол ажал, яғни өлім туралы шындап ойланып көрдік пе? Өкініштісі сол, адамдардың 99 пайызы өлімді тек ажал иегінің ұшына келгенде ғана ойлайды. Осыған қарап, ажал дегеннің адамдар үшін қараңғы түнек сияқты мүлдем белгісіз құбылыс екенін түйсінуге болады. Ал белгісіздік әдетте үрей мен қорқыныш туғызатыны белгілі.

Сана мәңгілік

Адамдардың өлімнен неліктен қорқатыны белгілі болды, яғни ажал деген адам үшін белгісіз жұмбақ құбылыс екен, ал білмеген нәрсенің бәрі күмән мен күдік, қорқыныш пен үрей туғызатыны түсінікті жай. Бір ғұламаның айтқан «білім – жарық нұр, надандық – қараңғы түнек» дегенінің ақиқат екенін өмір үнемі көрсетуде.

Адамдармен арадағы қарым-қатынасыңыздың сіздің бұл дүниедегі және өлгеннен кейінгі ақыреттегі жағдайыңызды анықтайтын ең басты фактор болып табылатынын білесіз бе? Өкінішке орай, адамдардың 99 пайызы бұл жайдан бейхабар. Осы білімсіздік олардың айналасындағы жандармен қарым-қатынасқа жете көңіл бөлмеуіне, сол арқылы екі дүниедегі жағдайын ауырлатуларына үлкен әсерін тигізіп жатады.

Бір күн ұрыс шыққан үйден, 40 күн несібе кетеді

Қазақта осындай мақал бар, бірақ та бүгінгі адамдардың көбі бұндай мақалдың барылғын да біле қоймайды. Көп адамдар үшін ұрыс-керіс үйреншікті әдетке айналып кеткені қашан. Мен Атбасар қаласында бес қабатты үйдің бесінші қабатында тұрдым. Менің астымдағы төртінші қабатта тұратын орта жастағы орыс ұлтының отбасы арасында күнде ұрыс-керіс шығып жататын. Олардың айқайы маған анық естіліп тұрады. Кейінірек бірқатар мекемелерде қызметтер атқардым, сол мекемелердің басшылары тарапынан да үнемі айқай-шу, ұрыс-керіс болып тұратын.

Әр адамның бір осал, яғни әлсіз жері болады. Сол осал тұсын дөп басып табу арқылы алаяқтар оны өз дегендеріне көндіріп, өзіне де, өзгелерге де залалын тигізетін жаман нәрселер жасатып жатады. Десе де, бұндай әлсіз буын барлық адамдарда бірдей емес, біреулерде көбірек, енді біреулерде азырақ, ал жекелеген адамдарда ондай әлсіз буын деген, тіпті жоқ. Бұның себебі неде?

Діндегі тыйым салудың астарында не бар?

Адамның бойындағы әлсіздік, осалдық қайдан пайда болады? Осы сауалға жауап тапсақ, пенденің әлсіз буынының қайдан шығатынын және оның қаншалықты деңгейде екендігін, ең бастысы бұл осалдықтан қалай құтылуға болатынын біле аламыз. Бұл осалдықты білу не береді дегенге келсек, ол барша адамдардың өміріне тікелей әсерін тигізеді, сондықтан оны білу және ондай осалдықтардан құтылу әрекеттерін жасаудың әрбір адам үшін өте зор маңызы болады.

Жасыратыны жоқ, өзіміз екі аяқты адам атты тіршілік иесі болсақ та, көбіміз ешқашан «адам қалай жаратылды?» деген сауал туралы ойламай тірлік кешеміз. Бала кезімізде мектепте биология пәнінен оқыған «адам эволюциялық үрдістер арқылы маймылдан пайда болды» деген ақылға онша қона қоймайтын жайлармен осы сауалға жауап тапқандай сезінетініміз бар. Ал дінге бет бұрғандар «адамды Алла саз балшықтан жасады» деген аятты санасына сіңіріп, бұл сауалға толық жауап табылғандай сезінеді.

Адамның жаратылысы туралы

Бұл мәселе туралы материалистік ғалымдардың түсінігі бәрімізге жақсы белгілі. Тіршілік өздігінен кездейсоқ пайда болып, эволюциялық даму жолымен қарапайымнан күрделіге қарай жылжыды. Адамның арғы тегі адамға ұқсас маймылдар, дейді ғылым. Ертеректе бұл теорияға бәріміз күмәнсіз сенсек, кейін келе ғылым дамып, микробиология, генинженериясы сияқты жаңа салалардың шығуымен алдымыздан көптеген жауабы жоқ күмәнді сауалдар пайда болды. Ондай сауалдарға қазіргі ғылым жауап бере алмай отыр.

Адамдардың 99 пайызы «мен не үшін өмір сүріп жатырмын, өмірімнің мәні неде, менің міндетім қандай?» деген сауалдарды ойлап бас ауыртпай, өмір ағымымен ойсыз ағып, тірлік кешеді. Қасиетті Құранда айтылғандай, шындығында Алла өмірді жәй ермек, ойыншық үшін жаратпаған. Сонда өмірдің мәні неде?

Жаратушы адамдарды не үшін жаратты?

Құранда «Мен жын мен адамзатты Өзіме құлшылық етулері үшін жараттым» деген аят бар. Бұның өзі адам атты екі аяқты саналы пенденің жалғыз мақсаты мен міндеті – АЛЛАҒА ҚҰЛШЫЛЫҚ ЕТУ екендігін көрсетеді. Яғни, адам өмірінің ең басты мәні – Жаратқанға құлшылық ету, яғни қызмет ету десек, ақиқат осы болады.