АҚИҚАТ

Архив рубрики «Ақша»

2009 жылы жапондық Сатоши Накамато ойлап шығарған цифрлар мен таңбалардан  тұратын және бірін бірі қайталамайтын  код – биткоин деп аталып, көп ұзамай интернет қолданушылардың арасында жаңа заманның ақшасы қызметін атқара бастады. Ешқандай алтынға немесе басқа құнды  затқа бекітілмеген, ауадан жасалған кодтық жүйені алғашында санаулы интернет қолданушылар мен блогерлерден басқа ешкім мойындамаған. Бірақ та, кейін келе биткоин аталған криптовалюта ақша нарығына ақырындап еніп, содан соң бағамы шарықтай өсті. Еселеп өскені сонша, оңай жолмен ақша табуға құныққандар үйлері мен басқа да бағалы мүліктерін сатып биктоин ала бастады. 2021 жылы биткоин бағамы 65 мың долларға дейін шарықтады.

Қазіргі күні  бір биткоин бағамы 26-27 мың доллар шамасында. Баға сәт сайын ауытқып, кейде шарықтай өсіп, кейде құлдырап тұратын криптовалюта нарығы бүгінде қоғамға тереңдей еніп алды. Біріккен араб әмірлігінде сатылатын үй туралы жарнамаларда тек қана биткоинға сатамын деген жарнамалар жиі кездеседі. Әлем елдері ресми түрде мойындай қоймаса да, криптовалюта халық арасында сату және сатып алу құралы ретінде барған сайын кең қолданылуда. Ал таяуда АҚШ-тың белді бір компаниясы осы елден шетелге ақша аударып, қабылдауда биткоинды пайдаланатын сервис ашатынын мәлімдеді. Қазіргі күні АҚШ-қа ақша аудару немесе сол елден ақша алу банк

Биылғы жылдың 1 тамызында «Цифрлы ақша туралы»  Ресей федерациясының заңы күшіне енді. Сөйтіп, ресей ақша нарығына цифрлы рубльді айналымға шығарды. Цифрлы ақша туралы осы орайда түрлі пікірлер айтылып жатыр. Оның жағымды, пайдалы жағы да, әсіресе қарапайым халық үшін үлкен залалды жақтары да бар дейді сарапшылар. Енді осы мәселеге жан-жақты тоқтала кетейік.

Цифрлы ақша туралы мәселенің көтерілгеніне біраз жылдар болған.  Багам аралдары бірнеше жылдан бері цифрлы ақшаны қолданып келеді. Ал Гренада, Сент-Китса және Невиса, Антигуа, Сент-Льюс, Сент-Винсент  мемлекеттері өткен жылы ақша нарығына цифрлы ақшаны айналымға қосты. Көріп отырғанымыздай, цифрлы ақшаны айналымға енгізіп жатқан елдердің бәрі ұсақ мемлекеттер. АҚШ және Батыс елдері сияқты дамыған мемлекеттер әзірге бұндай ақшаны айналымға енгізген жоқ.

Ресей цифрлы ақшаны енгізуге биылғы жылдың 1 сәуірінен бастап кіріскен. Сол кезден бастап ресейлік 15 банк цифрлы ақшаны айналымға ақырындап енгізе бастады. Ал тамыз айында цифрлы ақша бұл елдің ақша нарығына төлем құралдарының  бірі ретінде толық енді. Ресейдің бұндай қадамға баруы әлемдік санкция әкелген ауыртпалықтардың зардабынан дейді сарапшылар. Елде қазір валюта мөлшері азайып, шетел валютасын, оның ішінде АҚШ долларын қолдануға шектеулер қойылды. Цифрлы ақша ресейдің барлық аймақтарында және барлық мекемелерінде қолма-қол және аударымды ақшамен бірдей қолданылмақ.

Әлеуметтік желілерде Каспибанкке шабуыл жасап, адамдарды кепілге алған қылмыскер туралы алыпқашты әңгімелер көп айтылып, жазылуда. Адамдарды кепілге алған қылмыскер банк кредиттерін кешіріп, тұрмысы төмен жандарға төлемақы берсін деген мазмұнда талап қойыпты. Осыған қарап, жұртшылықтың арасында  оны қазақтың «Робин Гуды» деп атап, әспеттеп жатқандар бар. Шындығында солай ма?

Сұраныс болса, ұсыныс болады

Өткен жылы банктен несие алып, кепілге қойған жылжымайтын мүлкінен айрылған бір азаматтың үйді алуға келген сот орындаушыларын атып, сотталғаны есімізде. Бірнеше адамның өмірін қиған осы оқиғаға қатысты да сол кезде жұртшылықтың пікірі екіге жарылып, оны банктің тонаушылық әрекетінен зардап шеккендіктен осындай қадамға барды дегендер болған. Шет ел банктерімен салыстырғанда қазақстандық банктердің кредит өсімі пайызының тым жоғары екендігі, кепілге қойылған мүліктің бағасын төмендетіп қоятындығы, борышкерлерге басқа да қосымша төлемдер төлеуге мәжбүрлейтіні рас. Дегенмен де, таяқтың екі ұшының болатыны сияқты, бәріне банкті кінәлауға болмайды. Банк кредитінің өсім пайызының өте жоғары екендігін, басқа да төлемдер төлеуге мәжбүрлейтінін біле тұра, адамдар неге несие алады? Оларды ешкім де зорлап жатқан жоқ қой.  Мәселенің мәнісі осында болып тұрған жоқ па.

ҚР Парламенті Мәжілісінің  қарауына «Заңсыз алынған активтерді мемлекетке қайтаруға қатысты» заң жобасы келіп түсті. Өткен жылғы Мемлекет  басшысының тапсырмасы бойынша дайындалған бұл заң жобасы шет елдерге заңсыз шығарылған, яғни ұрланған халықтың байлығын кері қайтаруды іске асыруы тиіс. Осыған орай, аталмыш заң жобасы барша халықтың көкейінде жүрген маңызды мәселені шешуге ықпалын тигізеді деп үміттенген  жұртшылық оны асыға күткен еді. Дегенмен де, қазіргі күні бірқатар депутаттар мен саясаткерлер заң жобасының шикі тұстарының көп екенін айтып, дабыл қаға бастады.

Мәжіліс депутаты Ермұрат Бапи ҚР Бас прокуроры Берік Асыловқа  сауал жолдап, шет елдерге кеткен ел байлығын қайтаруға қатысты Мемлекет басшысының тапсырмасын ашық жүргізуді сұрады. «Халық қазынасынан ұрланып-жырланған активтерді елге  қайтаруға қатысты зарықтырған заң жобасы ақыр соңы Мәжіліске түсті. Әзірге көз жүгіртіп шыққанда, оның шикі тұстары аз емес. Бірақ біз – егер шынайы халықтың депутаттары болсақ,  бұл заңды елде әділет орнатудың бір инструментариі деңгейіне жеткізіп, қабылдауымыз  керек болады. Бұл принципті және  күн тәртібінде тұрған ең маңызды мәселе. Біз клепократ ұрылар 30 жыл бойы талан-таражға салған халық байлығын, тым құрығанда, оның тең жартсын елге қайтарымыз керек. Бұл кемінде 150 млрд доллармен өлшенетін қазына» -деген депутат өз сауалында.

Осыдан бір айдай бұрын 1 АҚШ доллары 425 теңге еді, содан кейін теңге бағамы 525-ке жетіп, қазір аздап төмендеп, 515-тен сатылуда. Сөйтіп бір айдың ішінде теңге 100 пунктке бірден құлдырады. Өкініштісі сол, теңгенің құнсыздануынан ешкім қорғай алмайды және мемлекет тарапынан да ешқандай кепілдік жоқ. Сондықтан жинап жүрген азын-аулақ ақшасын құнсызданудан сақтау әркімнің өз жеке басының ісі болып табылады.

Құнсызданудан қорғанудың тәсілі – әртараптандыру

Ақшаның құнсыздануы нарықтық қоғамда болмай қоймайтын құбылыс және бұл әлемнің барлық елдерінде бар. Осыған орай, ақшаны құнсызданудан қорғаудың амалын да адамдар ерте кезден ойластырып, тәжірибе жүзінде сынақтан өткен амал-тәсілдерді іріктеп алып, қолданып жатады. Мен сіздің назарыңызға  өзім тәжірибе жүзінде қолданып жүрген сондай тәсілдердің бірін  ұсынамын.

Бұл тәсіл инвестициямен көп уақыттан бері айналысып келе жатқан тәжірибелі инвесторға емес, негізінен оны жаңа бастап жүрген адамға арналған. Оның қолайлылығы сонда: сіздің ақшаңыз ұдайы ақырындап болса да өсіп, көбейеді және ақшаңызды жоғалтып алу қаупі барынша азаяды. Яғни, ең қауіпсіз, сенімді және қолжетімді тәсіл.

Әр дәуірде болашақты болжап, жеке бір елді немесе тіпті, барша адамзатты не күтіп тұрғанын қолға қойғандай айтып беретін көріпкелдер болған. Сондай көріпкелдердің бірі 16 ғасырда Францияда өмір кешкен Мишель Нострдамус. Ол соңында болашақта адамзат баласын және жекелеген елдерді не күтіп тұрғанын астарлап түсіндіретін өлеңдер қалдырған. Көріпкелдің жазғандарын дәл түсіндіре алатын адамдар аз, дегенмен центурии аталатын төрт шумақты өлеңдерді өздерінше талдауға талпынатындар қатары аз емес.

Үш күн қараңғы түнек болады

Мыңдаған жылдарға арналған көріпкелдің болжамдарында 2022 жылға арналған болжам да бар. Бұл жылы адамзат үшін Жер планетасы нағыз сынақ орнына айналмақ. Табиғатты ластап, ойларына келгенді жасаған екі аяқты пенделерді жер ана жазалауды қолға алады. Бұл жылы табиғат апаттары әр өңірде көп болмақ.

Сондай табиғат апаттарының бірі Еуропаны түгел қамтитын қатты дауыл. Ең күшті соққыны Франция алады дейді көріпкел. Табиғат апатынан келетін зиян шаш етектен. Сонымен бірге, жапон аралдарында қатты жер сілкінісі болып, адамдарға үлкен зардап шеткірмек. Жер сілкінісі көріпкелдің пайымынша, қазан айында болады деп күтілуде.

Осыдан екі ғасыр бұрын өмір кешкен орыстың ұлы ақыны Александр Грибоедовтың «Ақылдың азабы» деген шығармасы болған. Ол кездің адамдары ақылдан азап шексе, қазіргі ақша билеген нарық заманында адамдар ақшадан азап шегеді дегенге сенуге бола ма? Өкінішке орай, бұл шындық. Рас, ақша тікелей мағынсында адамдарға азап тартқызып жатпаса да, ақшаның молдығынан пенделер ақылдан айрылып, өздеріне залал келтіретін істер жасауда.

Беташарға 50 миллион теңге

Таяуда әлеуметтік желіде бір байшыгештің баласының үйлену тойында беташарға бір-бірімен жарысқан адамдар 50 миллион теңге салғаны туралы бейнеролик жарияланды. Буда-буда ақшаны жайылған орамалға тастап жатқан байлықтан бастары айналған пенделер осы әрекеттері арқылы өздеріне, өздерінің болашақтарына қаншалықты залал келтіріп жатқанын мүлдем сезбеген сияқты.

Беташарға ақша салғанда тұрған не бар? –деген сауал туындауы мүмкін. Айтайын. Ең алдымен, бұл бүгінде азын-аулақ жалақымен жан бағып, пәтер жалдап, қалт-құлт тірлік кешіп жатқан қалың қара халықтың (олар жалпы қазақстандықтардың кем дегенде 40-50 пайызын құрайды) ашу-ызасын туғызғаны анық. «Ашынған Құдайын

Мәжіліс депутаты Дания Еспаева ұлттық банк басшылығының назарын аударған мәлімдемесінде екінші деңгейлі банктердің қарапайым халықтың қанын теспей сорып, аяусыз тонап жатқандығын айтады. 145 мың теңгеге дейінгі микрокредиттерді банктер 2 мың пайыздан артық өсіммен қайтарып алады екен. 2000 пайыз дегенге ой жүгіртіп қараңызшы. Бұл енді ешбір ақылға сыймайтын өсім ғой.

Ақша тапшылығынан құтылудың  оңай тәсілі

Бүгінде адамдардың көбі, әсіресе қазақтар ақша қажеттігі мәселесін шешудің ең оңтайлы жолы деп таныс біреулерден қарыз алуды немесе банктен кредит алуды санайды. Қарыз алуға үйреніп алған адам сәл ақшаға қажеттілік туа қалса банкке немесе ақшасы бар таныстарына жүгіреді. Осылайша олар мойындарына мол қарызды жинап алып, бар тапқандарын сол қарызды жабуға жұмсаумен тірлік кешеді.

Әлеуметтік желіде бір қазақ келіншегі әжетханадан шығып келе жатып, қалтасынан бір буда ақша шығарып: «мен дәрет алып отырып та ақша табамын, ақша деген не, ол жәй қағаз» деп ақшасын далаға лақтырып жіберген видеосы жарияланды. Әлгі келіншектің  бұл әрекеті көптеген адамдардың ашу-ызасын туғызып, жұрттар өз пікірлерін жазды.

Ақша – Алланың қуаты

Ақша деген біздер ойлағандай, айырбас құралы немесе түрлі суреттер мен әшекейлер салынған қағаздан жасалған жансыз зат емес, ол – Алланың қуаты. Ал кез-келген қуат тірі жанға күш береді. Мәселен, электр қуатын алайық, ол арқылы заттарды көтеріп, түсіруге, тамақ пісіруге, тоңазтқыш ретінде пайдалануға, кір жуып, үйді тазартуға да болады. Яғни, электр қуаты қуат ретінде көп нәрсені атқара алады.

Адамдардың көбі бүгінде ақша тапшылығы мәселесін шешудің ең сенімді және жеңіл жолы – банктерден кредит алу деп түсінетін болды. Кредит алып той жасайды, кредит алып, үй сатып алады, кредитке бала оқытады, кредитпен басқа да мәселелерін шешіп  жатады. Осылайша, кредитке үйреніп алғандар ақшаны үнемдеу, оны дұрыс пайдалану дегенге мүлдем көңіл бөлмейді.

Бес адамды атып өлтірген борышкер

Күні кеше бүкіл елді шулатқан қанды оқиға орын алды. «Центркредитбанктен» несие алған борышкерге сот орындаушылары келіп, үйді босатуын талап еткенде үй иесі аңшы мылтығымен бес адамды сұлатып салған. Бар өмірі алдындағы өрімдей жас бес жігіт қас пен көздің арасында мәңгіге көз жұмды.