АҚИҚАТ

Соңғы жылдарда мемлекеттерден жоғары тұрған әлдебір алпауыт топ жер бетіне түгел әмірін жүргізу мақсатында өз жоспарларын жүзеге асырып жатқандығы, адам санын қысқарту сол жоспардың бір бөлігі екендігі жайында алыпқашты әңгімелер ғаламторды кезіп жүр. Бұл әңгіме қаншалықты шындыққа жанасады, оның астарында не бар? Мақаламызда осы мәселеге толығырақ тоқталмақпыз.

Артық адамдар

Технология қазір ғарыштық жылдамдықпен қарыштап дамып барады. Әсіресе роботтехнологиясы саласы қатты дамуда. Қазіргі күні шөп шабатын роботтардан бастап шаңсорғыштар, даяшы роботтар, жүргізуші роботтар өндіріске кеңінен ене бастады. АҚШ елінде жүк автокөліктерін арнайы роботтехникасының көмегімен жүргізуге қарсы жүк машиналарының шопырларының арасында наразылық шеруі болды. Жұмыссыз қалған олар жаппай шеруге шықты. Қытайда робот таксистер өнрідіріске енгізілуде.

ҚазҰУ еліміздегі  маңызды ғылыми-зерттеу институттарының бірі. Білім   ордасы  кез-келген сала бойынша білім мен оқуды жоғары деңгейде ілгерілетуді және  бүкіл әлемдік стандартқа сай болатын нәтижелерге жетуді мақсат ете отырып жұмыс атқарады.

        Елбасы Н.Ә.Назарбаев тапсырған және Қазақстан Республикасының білім және ғылым саласын дамытудың мемлекеттік бағдарламасына енгізілген 2020 жылы әлемнің ең үздік 200 жоғары оқу орындарының қатарына кем дегенде 2 қазақстандық ЖОО-ның кіруі міндеті ойдағыдай жүзеге асты. Осылайша  Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті QS жаһандық рейтингісінде 165-орынға көтеріліп, таңғаларлық нәтижеге қол жеткізді. 

Үнді халқының қасиетті кітабы саналатын Бахагавад Гитада өлі тәннен сезімнің, сезімнен, ақылдың, ал одан зерденің, зердеден жанның жоғары екендігі айтылады. Химиялық элементтерден тұратын өлі деп саналған тәнге қарағанда сезім бір саты жоғары тұр. Қуаныш, сағыныш, қорқыныш сезімін қолмен ұстап, көзбен көру, не иісін сезу мүмкін емес. Сезім – бұл материалдық сапа емес. Ал, оның мекені — жүрек.

Сезім адамға ғана емес, аң-құс пен хайуанға да тән қасиет. Қорқу, жақсы көру, рахаттану, не болмаса азап тарту – мұндай қарапайым сезімдер хайуанда да бар. Дегенмен, адамның сезімдері өткір және біршама терең сипатта болмақ. Оған адамның жалаң сезім деңгейінде ғана болмай, сезімге ақыл, зерденің де араласуы осындай терең сипат беретін сияқты. Төліне еміреніп, иетін сиыр өріске шыққан соң-ақ бұзауын мүлде есінен шығарады. Оның есіл-дерті тек қарнын тойғызуға ауады. Ал, сәбиін емізгенде ғана емес, ана оны алыс сапарда жүргенде де есінен бір шығармай, үнемі ол туралы ойлап жүреді. Яғни, ананың жақсы көру сезімі ақыл және зерде арқылы сәбиін есінде сақтап, оның тәтті қылықтарын есіне түсіре отырып, баласын онан сайын жақсы көруге, оны сарыла сағынуға ықпал етеді.

Ғылыми-техникалық үдеріс адамзат қоғамын өзгерте алмады

19-шы ғысырдың соңы мен 20-шы ғасырдың басы ғылми-техникалық төңкеріс кезеңі болды. Электр қуаты, радио, телефон, автомабиль, әуеде қалқитын ұшақтар – не керек өткен ғасырларда тірлік кешкен ата-бабаларымыз үшін ертегі болған жайлардың бәрі де сол кезеңде ақиқат шындыққа айналып еді. Ғылми-техникалық төңкерістің шапшаңдығы сонша әні-міне әлемнің барлық құиялары түгел ашылып, адамзат үшін мына жұмыр жердің беті түгілі, шексіз-шетсіз ғарышта да құпия атаулы қалмастай сезінгеніміз рас.

«Адамға табын, жер енді» деп асқақтата жырлады сол тұста бір шалқыған ақынымыз. Қапшағай сияқты қолдан жасанды теңіз жасап, Қызылқұм мен Қарақұмның шөліне су тартып, егін өсірдік. 20-шы ғасыр материалистік түсініктің, сол түсінікке негізделген ғылымның ең шарықтап дамыған кезеңі болып тарихта қалары анық.

Бүгінгі таңда ана тіліміз теңдігін алып, мемлекеттік тіл болса да, көпшіліктің арасындағы саңылауларға әлі де болса самал тимей жатқаны жасырын емес. Қазір көптеген жастарымыз тілімізді шұбарлап, өз ана тілінде тұрпай сөйлейді, мұндайларды көргенде К.Г. Паустовскийдің: «Туған тіліне жаны ашымаған адам – жәндік» деген сөзі ойға оралады.

Қазіргі тіліміздің хал – ахуалын жақсарту үшін, мәдени мұраларымызды жаңғырту үшін, жастарымызды өзінің ұлы ұстазы Ахмет Байтұрсынұлыдай тұлғаны танып, тіліне деген құрметін арттыру үшін біз Ахмет Байтұрсынұлы «Тіл-құрал» оқу-әдістемелік, ғылыми-зерттеу орталығында өндірістік практикадан өтіп жатырмыз. Ахмет Байтұрсынұлы «Тіл-құрал» оқу-әдістемелік, ғылыми-зерттеу орталығындағы естеліктерді, ұрпағына қалдырған мұраларды зерттеу, болашақ ұрпаққа дәріптеу – жас ғалымдарға жүктелген міндет.

Кәсіпкерлік мүмкіндік деп қазіргі кезде жаңа өнімге, қызметке немесе бизнеске айтарлықтай қажеттілік тудыратын жағдайлардың қолайлы жиынтығын айтамыз. Бұл өте маңызды мәселе: көптеген кәсіпкерлер нашар өнімді ұсынғандықтан емес, оларды басынан бастап тұтынудың, сатудың жолдары мен тұтынушыға ұсынудың тиімді нақты мүмкіндігі болмағандықтан да сәтсіздікке ұшырап жатады.

Нарық, ең алдымен, белгілі бір орын, нарықтар шынайы және виртуалды болып келеді. Бірақ олардың мақсаты бір, олар тауарларды ақшаға айырбастауға қызмет етеді.

Кәсіпкерлер үшін виртуалды нарық — бұл барлық операцияларды жүргізу үшін компьютерлік технологияны қолданатын тауарлар мен қызметтерді бөлісу ортасы. Нарықтардың конфигурациясын түбегейлі өзгертті жаңа мүмкіндіктер.

Голливуд кинокомпаниясы түсірген жер бетін жасанды интеллект – роботтар жаулап алып, адамды ығыстырғандығы, адамдар мен роботтардың арасындағы бітіспес соғыс туралы фантастикалық фильм бар. Қазіргі осы саладағы өзгерістер жасанды интелекттің ақырындап адамдарды көптеген салаларда ығыстырып бара жатқандығын көрсетеді. Әзірге олар адамдардың көмекші досы қызметін атқаруда. Бірақ кім біледі, бәлкім болашақта голливудтық кинокомпания түсірген фантастикалық картинадағы сияқты адамдардың қас жауына айналып кете ме – оған еш кепілдік жоқ.

Негізгі мемлекеттік тілі – орыс тілі болған және өзге одақтас республикалар екінші деңгейдегі аймақ болып саналатын, өзге ұлттар да екінші сортты болып есептелетін сол тұста көп сөздер орысшадан өзге тілдерге аударылмай сол күйінде берілетін. Бұл да кеңестік жүйе қалыптастырған ұлыорыстық шовинистік  саясаттың бір көрінісі еді. Сол кезде қазақшасы «кеңес» деп аударылатын «совет» сөзі орысшадан сол күйінде аударылмай берілді. Міне, сол жетпіс жылдан астам үстемдігін жүргізген кеңес билігі тұсында санасы қасаңданған «совет адамдары» деген топ қалыптасқан еді.

Советтік түсінік

Менің балалық, жастық шағым сол кеңестік заманда өтті.  Сондықтан болар, ол заманды кітаптан оқып, кинодан ғана көретін қазіргі жастарға қарағанда біршама жақсы білемін деп айта аламын. Бүгінде кеңес заманын армандап, КСРО деп аталатын мемлекетті қайта орнатқысы келіп жүретіндер аға ұрпақ арасында аз емес. Олардың жағдайларын түсінуге болады, өйткені, саналарына берік сіңген кеңестік түсініктен арылмаған «совет адамдары» ақша билеген нарық заманына бейімделе алмай қойды.

Қашықтықтан оқыту-ақпараттық құралдар арқылы және ғылыми негізделген тәсілдер арқылы білім алу формасы болып табылады. Қазіргі уақытта Қазақстанның білім жүйесіне енген бұл процесс кеңінен пайдаланылып келеді. Жаңа ақпараттық технологияларды білім жүйесінде қолданудың ең маңызды факторы, негізгі қозғаушы күші ол-адам.

Қазіргі заманның талабына сай, қашықтықтан оқыту, студенттер мен оқушыларға пайдалы. Себебі бұл процесс , Қазақстанның дамушы ел екендігіне ықпал етеді.

Басты мәселе:

 Мұғалім сабақты ғылыми жобада жасай білуі, оқушының жүрегіне жол тауып, сабаққа деген қызығушылығын арттыруы керек.

Мұғалімнің өзара дамуы:

1. оқушыларды мән беріп тыңдау

2. олардың көзқарасын түсіне білу

3. сын айта білу

4. әңгімелесу

5. ұйымдастыра білуі керек.

Қашықтықтан оқыту , осыған бағытталған. Бірақ бұл оқу бағыты барлық жерде біркелкі және  әрдайым дұрыс шешім бола алмайды.

Әлемдегі барлық халықтардың сөздік қорында «ақылды» және «ақылсыз» деген түсініктер бар. Осыған қарап, адамдардың арасында ақылдылары мен ақымақтарының барлығын тұжырымдауға болады. Бір қарағанда бұлай болмауы тиіс. Мәселен, физиологиялық жағынан алып қарайықшы. Адамдардың миының салмағы, ми қатпарларының және ми клеткаларының мөлшері, оның түсі – бір сөзбен айтқанда барлық физиологиялық сипаты бір-бірінен айнымайды. Мәселен, қуаттылығы, салмағы, басқа да көрсеткіштері бірдей болып табылатын бір маркада шығарылған автокөліктердің бір-бірінен еш айырмашылығы болмайды. Ал тәнінің физиологиялық сипаты біркелкі болып саналатын адамдардың арасында неге ақылдылары мен ақылсыздары, ұстамдылары мен ұшқалақтары, байыптылары мен тоғышарлары бар?