АҚИҚАТ

Archive for the ‘Білім’ Category

Қазақтың белгілі қаламгері Асқар Сүлейменовтың «әрнәрсені өз атымен атамай, сау адамды жынды қылу оп-оңай» деген сөзі бар. Жалған ақпарат тыңдаған адам санасына жалғандықты сіңіреді және кейін келе жалғандықты шындық деп қабылдайтын болады. Ақпараттың аранына түсіп, ақыл-естіне айрылғыңыз келмесе, өзіңізге қажетті пайдалы ақпарат пен шынайы ақпаратты таңдап-талғап алғаныңыз дұрыс болады.

Ақпараттың аранына түсу қауіпті

Қазір әлем халықтары Украйнадағы соғысқа қатты назар аударып отыр. Өйткені, бұл соғыстың тағдыры 21-ші ғасырдағы бейбітшілікті сақтап, бейбіт қатар өмір кешу жүйесін өзгертуге ықпалын тигізбек. 1945 жылы қыркүйекте аяқталған екінші жаһан соғысынан кейін ара-тұра болып тұратын қарулы қақтығыстар мен жекелеген елдердегі текетірес соғыстарды былай қойғанда, адамзат баласы бейбіт тірлік кешіп келе жатыр. Жетпіс жылдан астам уақытқа созылған осы бейбіт  өміріміз әлемдегі қалыптасқан саяси жүйеге байланысты екені даусыз шындық.

Адамдардың көбі, егер цифрмен нақтылап айтар болсақ, кем дегенде 90 пайызы, болашақ өмір жолын, арман-мақсатын нақты айқындамай, жел айдаған қаңбақ сияқты тағдырдың жазуына мойынсұнып, тірлік кешеді. Әрине, ондайлар өмірде үлкен жетістікке жете қоймайды және тірлікте біраз тауқыметтер тартуына тура келеді. Өйткені, тағдырдың жазуына мойынсұнып, бұйырған несібені қанағат тұтқан жан бақуаттылыққа да, биік мансапқа, басқа да өмірдің игіліктеріне қол жеткізе алмайды, соған орай кедейлік пен сәтсіздіктің теперішін тартуына тура келеді.

Мақсатсыздық құрдымға құлатады

Менің жасым қазір 64-те. Өткен өміріме ой жүгіртіп қарасам, жеткен жетістіктерім де, әттеген-ай деген өкініштерім де болған екен. Десе де, көңіліме қуаныш ұялатар жай – бала кезімде арман болған мақсатыма жетіп, сол арқылы өмірімді өз қалауыммен өзгерте алғаным.

Бірінші сыныпта біз 35 бала бірге оқыдық. Мұғалім біреу, оқулық та бірдей. Бірақ сабақты 35 бала әркелкі оқыды. Үлгірімі төмен болып, екінші жылға орнында қалып қойғандар болды, орташа оқығандар, жақсы, үздік оқыған оқушылар да бар еді. Сөйтіп, онжылдықты 35 баладан 21 бала бітіріп шықтық.

Ғылым мен техниканың шарықтап дамуы адамдарды  қол еңбегінен босатып, бос уақыттарын қалауларынша өткізулеріне мүмкіндік жасады және бос уақыт деген де көбейді. Ресми демалыс саналатын сенбі-жексенбіні былай қойғанда, жылына ондаған күндерді алатын түрлі мейрамдар бар, оған жылына бір рет берілетін отыз күндік еңбек демалысын қосыңыз. Жұмыс күнінің небары 8 сағатқа созылатынын, қалған уақытта демалатыныңызды естен шығармаған жөн. Осылардан байқап отырғанымыздай, қазір адамдарда бос уақыт деген көп, тіпті өте көп екен.

Уақытты тиімді пайдаланбаудың зардабы

Ведалық ілімнің түсінігі бойынша уақыт деген бұл Жаратқанның бір сыйпаты, яғни қуаты болып саналады және ол Кала деп аталады. Уақытын тиімді пайдаланбаған адамды Жаратқанның  қуаты болып табылатын уақыт, яғни Кала жазалайды. Қалай? Енді соған назар аударалық.

Көп адамдар демалыс күндерін ұйықтаумен немесе теледидар қарап, еш пайдасы жоқ сериалдар мен хабарларды тамашалаумен, болмаса қонаққа барып, ішіп-жеп көңіл көтерумен өткізіп жатады. Бұның бәрі уақытты тиімсіз пайдаланудың айқын көрінісі. Осылай өз уақыттарын пайдалы істермен айналыспай, босқа өткізетін адамдар қызығы сол, әрдайым шаршап, көңілсіз жүреді. Тіпті, демалыс күндері түске дейін ұйықтап, күнұзақ теледидар қарап текке жатса да, олар дүйсенбі күні жұмысқа шыққанда шаршап, жабырқау күйде болады.

Адам ағзаларының бәрінің өз орны мен қызметі бар, десе де, барлық ағзалардың жұмысын реттеп, үйлестіретін, бақылап, басқаратын мидың рөлі ерекше. Егер сіз бір ағзаңызға салмақ салмай, жұмысын азайтсаңыз, біраз уақыт өткенде әлгі ағзаңыз өз міндетін дұрыс орындамайтын жағдайға жетіп, әлсірей бастамақ. Мәселен, көп қозғалмай, үнемі жұмсақ орындықта отыратын немесе жататын адамның аяқ бұлшық еттері семіп, жүру қабілетінен айрыла бастайды.

Ми жұмысының нашарлауы неден байқалады

Адам өмір бойы алатын ақпараттарының 70-80 пайызын 15 жасқа дейін алады екен. Балалық және бозбалалық шақта адамның жады, яғни есте сақтау қабілеті өте жоғары болады, ми да аса белсенділікпен жұмыс істейді. Міне, осы уақытта адам болашақ білімінің іргетасын қалайды.

Соңғы жылдарда мемлекеттерден жоғары тұрған әлдебір алпауыт топ жер бетіне түгел әмірін жүргізу мақсатында өз жоспарларын жүзеге асырып жатқандығы, адам санын қысқарту сол жоспардың бір бөлігі екендігі жайында алыпқашты әңгімелер ғаламторды кезіп жүр. Бұл әңгіме қаншалықты шындыққа жанасады, оның астарында не бар? Мақаламызда осы мәселеге толығырақ тоқталмақпыз.

Артық адамдар

Технология қазір ғарыштық жылдамдықпен қарыштап дамып барады. Әсіресе роботтехнологиясы саласы қатты дамуда. Қазіргі күні шөп шабатын роботтардан бастап шаңсорғыштар, даяшы роботтар, жүргізуші роботтар өндіріске кеңінен ене бастады. АҚШ елінде жүк автокөліктерін арнайы роботтехникасының көмегімен жүргізуге қарсы жүк машиналарының шопырларының арасында наразылық шеруі болды. Жұмыссыз қалған олар жаппай шеруге шықты. Қытайда робот таксистер өнрідіріске енгізілуде.

ҚазҰУ еліміздегі  маңызды ғылыми-зерттеу институттарының бірі. Білім   ордасы  кез-келген сала бойынша білім мен оқуды жоғары деңгейде ілгерілетуді және  бүкіл әлемдік стандартқа сай болатын нәтижелерге жетуді мақсат ете отырып жұмыс атқарады.

        Елбасы Н.Ә.Назарбаев тапсырған және Қазақстан Республикасының білім және ғылым саласын дамытудың мемлекеттік бағдарламасына енгізілген 2020 жылы әлемнің ең үздік 200 жоғары оқу орындарының қатарына кем дегенде 2 қазақстандық ЖОО-ның кіруі міндеті ойдағыдай жүзеге асты. Осылайша  Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті QS жаһандық рейтингісінде 165-орынға көтеріліп, таңғаларлық нәтижеге қол жеткізді. 

Үнді халқының қасиетті кітабы саналатын Бахагавад Гитада өлі тәннен сезімнің, сезімнен, ақылдың, ал одан зерденің, зердеден жанның жоғары екендігі айтылады. Химиялық элементтерден тұратын өлі деп саналған тәнге қарағанда сезім бір саты жоғары тұр. Қуаныш, сағыныш, қорқыныш сезімін қолмен ұстап, көзбен көру, не иісін сезу мүмкін емес. Сезім – бұл материалдық сапа емес. Ал, оның мекені – жүрек.

Сезім адамға ғана емес, аң-құс пен хайуанға да тән қасиет. Қорқу, жақсы көру, рахаттану, не болмаса азап тарту – мұндай қарапайым сезімдер хайуанда да бар. Дегенмен, адамның сезімдері өткір және біршама терең сипатта болмақ. Оған адамның жалаң сезім деңгейінде ғана болмай, сезімге ақыл, зерденің де араласуы осындай терең сипат беретін сияқты. Төліне еміреніп, иетін сиыр өріске шыққан соң-ақ бұзауын мүлде есінен шығарады. Оның есіл-дерті тек қарнын тойғызуға ауады. Ал, сәбиін емізгенде ғана емес, ана оны алыс сапарда жүргенде де есінен бір шығармай, үнемі ол туралы ойлап жүреді. Яғни, ананың жақсы көру сезімі ақыл және зерде арқылы сәбиін есінде сақтап, оның тәтті қылықтарын есіне түсіре отырып, баласын онан сайын жақсы көруге, оны сарыла сағынуға ықпал етеді.

Ғылыми-техникалық үдеріс адамзат қоғамын өзгерте алмады

19-шы ғысырдың соңы мен 20-шы ғасырдың басы ғылми-техникалық төңкеріс кезеңі болды. Электр қуаты, радио, телефон, автомабиль, әуеде қалқитын ұшақтар – не керек өткен ғасырларда тірлік кешкен ата-бабаларымыз үшін ертегі болған жайлардың бәрі де сол кезеңде ақиқат шындыққа айналып еді. Ғылми-техникалық төңкерістің шапшаңдығы сонша әні-міне әлемнің барлық құиялары түгел ашылып, адамзат үшін мына жұмыр жердің беті түгілі, шексіз-шетсіз ғарышта да құпия атаулы қалмастай сезінгеніміз рас.

«Адамға табын, жер енді» деп асқақтата жырлады сол тұста бір шалқыған ақынымыз. Қапшағай сияқты қолдан жасанды теңіз жасап, Қызылқұм мен Қарақұмның шөліне су тартып, егін өсірдік. 20-шы ғасыр материалистік түсініктің, сол түсінікке негізделген ғылымның ең шарықтап дамыған кезеңі болып тарихта қалары анық.

Бүгінгі таңда ана тіліміз теңдігін алып, мемлекеттік тіл болса да, көпшіліктің арасындағы саңылауларға әлі де болса самал тимей жатқаны жасырын емес. Қазір көптеген жастарымыз тілімізді шұбарлап, өз ана тілінде тұрпай сөйлейді, мұндайларды көргенде К.Г. Паустовскийдің: «Туған тіліне жаны ашымаған адам – жәндік» деген сөзі ойға оралады.

Қазіргі тіліміздің хал – ахуалын жақсарту үшін, мәдени мұраларымызды жаңғырту үшін, жастарымызды өзінің ұлы ұстазы Ахмет Байтұрсынұлыдай тұлғаны танып, тіліне деген құрметін арттыру үшін біз Ахмет Байтұрсынұлы «Тіл-құрал» оқу-әдістемелік, ғылыми-зерттеу орталығында өндірістік практикадан өтіп жатырмыз. Ахмет Байтұрсынұлы «Тіл-құрал» оқу-әдістемелік, ғылыми-зерттеу орталығындағы естеліктерді, ұрпағына қалдырған мұраларды зерттеу, болашақ ұрпаққа дәріптеу – жас ғалымдарға жүктелген міндет.

Кәсіпкерлік мүмкіндік деп қазіргі кезде жаңа өнімге, қызметке немесе бизнеске айтарлықтай қажеттілік тудыратын жағдайлардың қолайлы жиынтығын айтамыз. Бұл өте маңызды мәселе: көптеген кәсіпкерлер нашар өнімді ұсынғандықтан емес, оларды басынан бастап тұтынудың, сатудың жолдары мен тұтынушыға ұсынудың тиімді нақты мүмкіндігі болмағандықтан да сәтсіздікке ұшырап жатады.

Нарық, ең алдымен, белгілі бір орын, нарықтар шынайы және виртуалды болып келеді. Бірақ олардың мақсаты бір, олар тауарларды ақшаға айырбастауға қызмет етеді.

Кәсіпкерлер үшін виртуалды нарық — бұл барлық операцияларды жүргізу үшін компьютерлік технологияны қолданатын тауарлар мен қызметтерді бөлісу ортасы. Нарықтардың конфигурациясын түбегейлі өзгертті жаңа мүмкіндіктер.