АҚИҚАТ

Archive for the ‘Білім’ Category

«Ақылды» үйдің негізгі идеясы-үйді автоматтандыру: үйде күн сайын жасайтын күнделікті әрекеттерді жеңілдету. Шын мәнінде, мұндай автоматтандырудың қайнар көздерін өмірді жеңілдететін жақсы ескі шаңсорғыштар, тоңазытқыштар, электр шайнектері, үтіктер, баяу пісіргіштер және микротолқынды пештер деп атауға болады.

Классикалық «ақылды» үй-бұл үйдегі белгілі бір әрекеттерді автоматтандыратын гаджеттер жиынтығы. Ең қарапайым мысал — белгілі бір уақытта шамдарды қосу және өшіру. Алдыңғы есікті ашқан кезде қауіпсіздік камерасын іске қосу күрделірек, ал жылытқышты қосу және өшіру және белгілі бір температураға жеткенде терезелер мен перделерді басқару одан да күрделі. Дегенмен, «ақылды үй» жобасында осындай әрекеттердің бәрі автоматтандырылып, өздігінен жұмыс істейтін болады. .

Ақылды үй жүйесі қалай жұмыс істейді

Әдетте «ақылды» үй жүйесі екіге бөлінеді. Біріншісіне басқару хабы, екіншісінде-бүкіл жүйенің жұмысына жауап беретін датчиктер кіреді. Хаб-бұл ақылды үйдің басқару орталығы, сіз оны розеткаға саласыз, содан кейін ол Wi-Fi-ға қосылады және қалған сенсорларды басқаруға және байланыстыруға жауап береді. Бұл не үшін қажет? Ақылды үйдің сенсорларының көпшілігі сымсыз және батареяларда жұмыс істейді. Егер олар Wi-Fi-ға тікелей қосылған болса, онда олардың жұмыс мерзімі салыстырмалы түрде аз болар еді. Хабты пайдалану оларды энергияны үнемдейтін радио интерфейсі арқылы басқаруға мүмкіндік береді, әдетте бұл ZigBee немесе Z-Wave.

1994 жылдың қазан айының бір жаймашуақ күні еді. Ол кезде Атбасар қаласында  қазақ тілінде шығатын аудандық «Атбасар» газетінің редакторы болып қызмет етемін. Сол тұста еңбек демалысын алдым. Демалысқа төленетін ақыға қоса екі айлық жалақы көлемінде қосымша сыйақы төледі. Осыған орай 10 мың теңгенің үстінде ақша алдым. Бұл ол кезде өте көп ақша.

Ақша қолға тиген соң ең алдымен көптен бері сырттай қарап қызығып, ақшам болса алар едім деп жүрген «Бһагавад Гита» кітабын сатып алдым. Қаланың орталығындағы орталық әмбебап дүкені жабық базарға айналған. Соның бірінші қабатында кітап сататын орын болатын. Анда-санда соғып кетіп, бірлі-жарым кітап алып тұратынмын. Сол кездерде мұқабасы қалың түрлі түсті суреттермен безендірілген Бһагавад Гитаға қызыға қарап, қолыма алып беттерін ашып  талай қарағанмын. Бағасы 700-800 теңгедей болды ғой деймін. Ол кезде бұл қымбат саналатын. Міне, сол сырттай қызығып жүрген кітапты сатып алдым.

Ұлы Абайдың айтқан «Тіл тас жарады, тас жармаса бас жарады» деген сөзі тілдің қуаты мен құдыретін анық көрсеткендей. Ақпарат арқылы адам санасын қалаған жағына бағыттап, өз дегеніне бағындыруға болатынын дәлелдейтін жайлар өмірде аз кездеспейді. Соның нақты бір айғағы ретінде Ресей мен Украйна арасындағы соғысқа қатысты адамдардың екіге жарылған көзқарастары мен ұстанымдарын алып қарауға болар еді.

Бір оқиғаға қатысты қарама-қайшы екі көзқарас

Биылғы жылдың 24 ақпанында Ресей әскері Украинаға баса көктеп кіріп, бейбіт қалалар мен елді мекендерді ұшақтармен бомбылап, қанатты ракеталармен атқылап, қанды қырғынға ұшыратты. 21-ші ғасырда бір елдің екінші тәуелсіз елге басып кіруі, қару қолдану арқылы қырғынға ұшыратуы ақылға сыйымсыз шаруа. Содан болар, АҚШ барлау қызметінің мәліметіне сүйенген осы елдің президенті Джо Байденнің Ресейдің Украинаға басып кіретіндігі туралы мәлімдеген хабарына алғашында ешкім сене қоймаған. Өкініштісі сол, бұл хабар рас болып шықты. Ресей соғыс жарияламастан, 24 ақпанда Украинаға тұтқиылдан шабуыл жасады.

Адам тек ет пен сүйектен құралған материалдық тән емес, оған қоса интеллектуалдық, эмоционалдық және рухани қажеттіліктерге  мұқтаж аса күрделі тіршілік иесі. Тәннің қалыпты жұмыс істеуіне азық-түлік пен cу қандай қажет болса, оның интеллектуалдық, эмоционалдық және рухани қалыпты тірлік кешуіне, дамуына сол өлшемдерге сай азық та сондай қажет болады.

Ақпарат – жан азығы

Қасиетті Құранда «Үстеріңнен жеті қабат жол жараттық» деген аят бар. Веда ілімінде адамның тәні жеті қабаттан тұратыны айтылған. Ең сыртқы көзге көрініп тұрған ет пен сүйектен тұратын тәннен бөлек, көзге көрінбейтін алты қабаттан тұратын нәзік тән де бар. Ол туралы қазіргі ғылым да жыл өткен сайын ашық айтып, жаза бастады. Яғни, бұл нақты өмір шындығына айналып отыр.

Ет пен сүйектен жаратылған тәннің тірлік етуі үшін азық-түлік пен су және ауа қажет. Онсыз тән тіршілік жасай алмайды. Сол сияқты алты қабаттан тұратын нәзік тәндерге де азық қажет. Ол азық  пайдалы ақпараттар,

Қазақтың белгілі қаламгері Асқар Сүлейменовтың «әрнәрсені өз атымен атамай, сау адамды жынды қылу оп-оңай» деген сөзі бар. Жалған ақпарат тыңдаған адам санасына жалғандықты сіңіреді және кейін келе жалғандықты шындық деп қабылдайтын болады. Ақпараттың аранына түсіп, ақыл-естіне айрылғыңыз келмесе, өзіңізге қажетті пайдалы ақпарат пен шынайы ақпаратты таңдап-талғап алғаныңыз дұрыс болады.

Ақпараттың аранына түсу қауіпті

Қазір әлем халықтары Украйнадағы соғысқа қатты назар аударып отыр. Өйткені, бұл соғыстың тағдыры 21-ші ғасырдағы бейбітшілікті сақтап, бейбіт қатар өмір кешу жүйесін өзгертуге ықпалын тигізбек. 1945 жылы қыркүйекте аяқталған екінші жаһан соғысынан кейін ара-тұра болып тұратын қарулы қақтығыстар мен жекелеген елдердегі текетірес соғыстарды былай қойғанда, адамзат баласы бейбіт тірлік кешіп келе жатыр. Жетпіс жылдан астам уақытқа созылған осы бейбіт  өміріміз әлемдегі қалыптасқан саяси жүйеге байланысты екені даусыз шындық.

Адамдардың көбі, егер цифрмен нақтылап айтар болсақ, кем дегенде 90 пайызы, болашақ өмір жолын, арман-мақсатын нақты айқындамай, жел айдаған қаңбақ сияқты тағдырдың жазуына мойынсұнып, тірлік кешеді. Әрине, ондайлар өмірде үлкен жетістікке жете қоймайды және тірлікте біраз тауқыметтер тартуына тура келеді. Өйткені, тағдырдың жазуына мойынсұнып, бұйырған несібені қанағат тұтқан жан бақуаттылыққа да, биік мансапқа, басқа да өмірдің игіліктеріне қол жеткізе алмайды, соған орай кедейлік пен сәтсіздіктің теперішін тартуына тура келеді.

Мақсатсыздық құрдымға құлатады

Менің жасым қазір 64-те. Өткен өміріме ой жүгіртіп қарасам, жеткен жетістіктерім де, әттеген-ай деген өкініштерім де болған екен. Десе де, көңіліме қуаныш ұялатар жай – бала кезімде арман болған мақсатыма жетіп, сол арқылы өмірімді өз қалауыммен өзгерте алғаным.

Бірінші сыныпта біз 35 бала бірге оқыдық. Мұғалім біреу, оқулық та бірдей. Бірақ сабақты 35 бала әркелкі оқыды. Үлгірімі төмен болып, екінші жылға орнында қалып қойғандар болды, орташа оқығандар, жақсы, үздік оқыған оқушылар да бар еді. Сөйтіп, онжылдықты 35 баладан 21 бала бітіріп шықтық.

Ғылым мен техниканың шарықтап дамуы адамдарды  қол еңбегінен босатып, бос уақыттарын қалауларынша өткізулеріне мүмкіндік жасады және бос уақыт деген де көбейді. Ресми демалыс саналатын сенбі-жексенбіні былай қойғанда, жылына ондаған күндерді алатын түрлі мейрамдар бар, оған жылына бір рет берілетін отыз күндік еңбек демалысын қосыңыз. Жұмыс күнінің небары 8 сағатқа созылатынын, қалған уақытта демалатыныңызды естен шығармаған жөн. Осылардан байқап отырғанымыздай, қазір адамдарда бос уақыт деген көп, тіпті өте көп екен.

Уақытты тиімді пайдаланбаудың зардабы

Ведалық ілімнің түсінігі бойынша уақыт деген бұл Жаратқанның бір сыйпаты, яғни қуаты болып саналады және ол Кала деп аталады. Уақытын тиімді пайдаланбаған адамды Жаратқанның  қуаты болып табылатын уақыт, яғни Кала жазалайды. Қалай? Енді соған назар аударалық.

Көп адамдар демалыс күндерін ұйықтаумен немесе теледидар қарап, еш пайдасы жоқ сериалдар мен хабарларды тамашалаумен, болмаса қонаққа барып, ішіп-жеп көңіл көтерумен өткізіп жатады. Бұның бәрі уақытты тиімсіз пайдаланудың айқын көрінісі. Осылай өз уақыттарын пайдалы істермен айналыспай, босқа өткізетін адамдар қызығы сол, әрдайым шаршап, көңілсіз жүреді. Тіпті, демалыс күндері түске дейін ұйықтап, күнұзақ теледидар қарап текке жатса да, олар дүйсенбі күні жұмысқа шыққанда шаршап, жабырқау күйде болады.

Адам ағзаларының бәрінің өз орны мен қызметі бар, десе де, барлық ағзалардың жұмысын реттеп, үйлестіретін, бақылап, басқаратын мидың рөлі ерекше. Егер сіз бір ағзаңызға салмақ салмай, жұмысын азайтсаңыз, біраз уақыт өткенде әлгі ағзаңыз өз міндетін дұрыс орындамайтын жағдайға жетіп, әлсірей бастамақ. Мәселен, көп қозғалмай, үнемі жұмсақ орындықта отыратын немесе жататын адамның аяқ бұлшық еттері семіп, жүру қабілетінен айрыла бастайды.

Ми жұмысының нашарлауы неден байқалады

Адам өмір бойы алатын ақпараттарының 70-80 пайызын 15 жасқа дейін алады екен. Балалық және бозбалалық шақта адамның жады, яғни есте сақтау қабілеті өте жоғары болады, ми да аса белсенділікпен жұмыс істейді. Міне, осы уақытта адам болашақ білімінің іргетасын қалайды.

Соңғы жылдарда мемлекеттерден жоғары тұрған әлдебір алпауыт топ жер бетіне түгел әмірін жүргізу мақсатында өз жоспарларын жүзеге асырып жатқандығы, адам санын қысқарту сол жоспардың бір бөлігі екендігі жайында алыпқашты әңгімелер ғаламторды кезіп жүр. Бұл әңгіме қаншалықты шындыққа жанасады, оның астарында не бар? Мақаламызда осы мәселеге толығырақ тоқталмақпыз.

Артық адамдар

Технология қазір ғарыштық жылдамдықпен қарыштап дамып барады. Әсіресе роботтехнологиясы саласы қатты дамуда. Қазіргі күні шөп шабатын роботтардан бастап шаңсорғыштар, даяшы роботтар, жүргізуші роботтар өндіріске кеңінен ене бастады. АҚШ елінде жүк автокөліктерін арнайы роботтехникасының көмегімен жүргізуге қарсы жүк машиналарының шопырларының арасында наразылық шеруі болды. Жұмыссыз қалған олар жаппай шеруге шықты. Қытайда робот таксистер өнрідіріске енгізілуде.

ҚазҰУ еліміздегі  маңызды ғылыми-зерттеу институттарының бірі. Білім   ордасы  кез-келген сала бойынша білім мен оқуды жоғары деңгейде ілгерілетуді және  бүкіл әлемдік стандартқа сай болатын нәтижелерге жетуді мақсат ете отырып жұмыс атқарады.

        Елбасы Н.Ә.Назарбаев тапсырған және Қазақстан Республикасының білім және ғылым саласын дамытудың мемлекеттік бағдарламасына енгізілген 2020 жылы әлемнің ең үздік 200 жоғары оқу орындарының қатарына кем дегенде 2 қазақстандық ЖОО-ның кіруі міндеті ойдағыдай жүзеге асты. Осылайша  Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті QS жаһандық рейтингісінде 165-орынға көтеріліп, таңғаларлық нәтижеге қол жеткізді.