АҚИҚАТ

Архив рубрики «Дін»

Биылғы жылдың қаңтар айында қызметіне кіріскен АҚШ-тың жаңа президенті  Дональд Трамп  жұмыс сапарымен  Сауд Арабиясына барды.  Екі елдің басшылары қандай келісімге қол қойды, нендей мәселелерді талқылап, шешті, онда шаруамыз жоқ. Ол жайында әлемдік ақпарат құралдары айтып, жазып жатыр.  Бұл сапардағы қарапайым жұртшылықты, оның ішінде иісі мұсылман халқын қайран қалдырған, ашығырақ айтқанда қынжылтқан  оқиға жайлы әңгіме қозғамақпыз.

Әлемнің алпауыт бай елінің басшысын Сауд Арабиясының мұрагер ханзадасы  арнайы алдынан шығып, зор қошеметпен қарсы алғанын телехабарлардан көрдік.  Кілем төселген жолмен жүріп, салтанатты қарауылдың шығарып салатын ресми рәсімдеріне  көз үйренгендіктен, оған ешкім көңіл аудара қоймайды. Ал  жұртшылықты таңғалдырған Трампты қарсы алған жұқа ақ көлек киген жас бойжеткендердің қара шаштарын жайып жіберіп, бастарын бұлғақтатып билегені болды. Бұны шаш биі деп атайтынын тележурналист түсіндіріп жатыр. Әйелдерін бастан аяқ қара матамен бүркеп, ер адамдардың көзінен таса ұстайтын ислам діні өркен жайған Мекке мен Медине сияқты қасиетті қалалар орналасқан Сауд Арабиясы елінде  жасы сексенге келіп қалған АҚШ президентін әуретті жерлерін бүркемей, бастарын ашық қалдырып, ол аз десеңіз шаштарын бұлғақтатып би билеген жап-жас өрімдей араб қыздарының  қарсы алуы мүлдем түсініксіз жай болды.

Таяуда әлеуметтік желілерде Біріккен араб әмірлігінде Дубай қаласында  украиналық модель келіншектің басынан кешкен жайы туралы көп ақпараттар жарияланды. Ақшаға қарық боласың деген жарнамаға сеніп Дубайға келген келіншек бай шейхтардың ермегіне айналып, ақырсында өлімші халде қала сыртынан табылған. Бұл оқиғаның басқа кезде емес, мұсылмандар үшін қсиетті саналатын Рамазан айында орын алғандығы ақшаға құныққан арабтардың имандылығының қаншалықты деңгейде екендігін көрсетіп бергендей.

Адамзат дамуының үш ұстыны

Егер адамзаттың өткен тарихына назар аударып қарайтын болсаңыз, қоғамның дамуына серпін беретін негізгі үш ұстынның барлығын және олар түгел болғанда ғана даму толымды болатынын бағамдайсыз. Ол үш ұстын: ғылым, дін және ұлттық салт-дәстүр. Осы үшеуін қатар ұстанған қоғам дамиды, ал олардың біреуі болмаса, қоғам мүгедек күйге түседі.

Иісі мұсылман баласы үшін қасиетті мереке саналатын Құрбан айты да келіп жетті.  Өзге дәстүрлі дін өкілдерінде жоқ  тек ислам дінін ұстанушыларға ғана қатысты осы бір діни мейрамның  астарында өзіміз өмір кешіп жатқан бүгінгі 21 ғасырдың түсінігі мен талаптарына сыйыспайтындай  кереғарлық бар. Ол дін атын жамылып адамдардың жасайтын шексіз қатыгездігіне қатысты түсінік.  Уақыт өткен сайын адамдардың арасында ет тағамдарынан мүлдем бас тарту, вегетериандықты ұстану белең алып барады. Бұл денсаулықты сақтауға қатысты ғылыми түсініктің салдары ғана емес, жаны, сезімі бар жануарларды  етін жеу үшін өлтіру сияқты қатыгездіктен ерікті түрде бас тартумен де байланысты.

Қазақтың танымал талантты жазушысы Мұхтар Мағауин КСРО тараған соң ислам діні елімізге ене бастағанда халық имандылыққа жүзін бұрды деп қуанып едік, бұл дін  жақсылық емес зиян әкелді деп жазған еді. Елімізде  мешіттер қаптап салынып жатыр, намазхандар саны күн санап өсіп барады, бірақ бұдан халық иманды болып кетпеді. Керісінше, сақал қойып, намаз оқығандардың, имам-молда сияқты дін қызметкерлерінің арасындағы естір құлаққа ерсі теріс істер көбейіп, бұның өзі қарапайым жұртшылықты исламнан аулақтатуда.  Ал соңғы жылдарда интернетте қаптап кеткен уағызшылардың әрекеттері халықтың дін исламға деген сенімін азайтып, тіпті реніші мен жеккөрінішін арттыруда.

Қазір ерінбеген имам-молдалардың бәрі әлеуметтік желілер арқылы уағыз айтатын болды. Жәрайды, уағыз айтсын, егер де адамдарды имандылыққа үндеп, жақсы әдеттерді бойына сіңіруге насихаттап жатса оған еш реніш жоқ. Бірақ та, әлгі уағызшылардың айтқандарын естігенде олардың дін ілімінен мүлдем аулақ, әлдекімдерден естігендері мен ойдан шығарылған бірдеңелер екендігін сезгендей боласың.  Бұндай уағыздар адамдарды дінге тартпайды, керісінше діннен аулақтатып, ислам дініне деген жеккөрініш пен  жиіркеніш туғызады.

Тарихқа зер салып қарайтын болсаңыз, қантөгіс соғыстардың көпшілігі діни көзқарастағы қайшылықтардан туындайтынын бағамдауға болады. Орта ғасырлардан басталған протестанттар мен католиктер арасындағы текетірес әлі күнге дейін созылып келеді және ара-тұра болып тұратын қарулы қақтығыстардан мыңдаған адам қаза тапты. Пайғамбар дүниеден өткен соң көп ұзамай пайда болған ислам дініндегі суннизм мен шиизм ағымдарының арасындағы қақтығыс та әлі күнге дейін жалғасуда. Соңғы кезде исламның өз ішінде пайда болған әртүрлі теріс ағымдардың дәстүрлі исламға қарсы әрекеттері уақыт өткен сайын күшейіп барады. Бұның ақыры католиктер мен протестанттар арасындағы текетірес сияқты қарулы қақтығысқа айналу қаупі бар.

Өткен аптада әлеуеметтік желіде Шымкент қаласындағы мешіттердің бірінде намаз оқып тұрған дәстүрлі Ханафи мәзхабын ұстанушы мен  уахаби ағымы өкілінің арасындағы төбелес туралы видео таралды. Бір қатарда намазға тұрғандардың біразы қолдарын кіндіктерінің астына байлап бастарын төмен салып тұрса, бірнеше адам қолдарын кеуделеріне айқастыра ұстап, аяқтарының арасын ашып талтайып тұр. Бұлардың тұрысынан сәләфиттер екенін анық аңғаруға болады. Сол сәләфиттердің намаз оқып тұрып «Әмин» деп айқайлаған сөзін естіп шыдамаған Ханафи мәзхабының өкілі жас жігіт әлгіні желкесінен алып итеріп қалғанда ол ұшып түсті. Құлаған адамды әлгі жігіт ұрып-соға бастады. Бұны көргендер намаздарын қоя сала оларды арашалауға ұмтылды.

Мұсылмандар үшін қасиетті саналатын Рамазан айы келіп, көп адамдар мұсылманның бір парызы саналатын ораза ұстап жүр. Сол ауыз бекітіп, ораза ұстағандардың арасында мектеп жасындағы балалар да бар. Бұл қаншалықты дұрыс? Әлі өсіп, толыспаған  жас баланың күнұзақ нәр сызбай аш жүруі денсаулыққа залалды екендігі еш күмән туғызбайтын шындық. Бұл балаға оразаның физикалық жағынан келтіретін залалы. Ал әлі ақылы толмаған  баланы дінге тарту, бүгінгі ғылыми ұғым-түсінікке қайшы келетін уағыздарды санасына сіңіру – оның білімге деген ынта-ықыласын жоғалтып, діни соқыр сенімге, ақырсында фанатизмге ұрынуына әсер ететінін көзі ашық әркім жақсы біледі. Дінге бой ұрған бала мен діннен аулақ өскен баланың арасында жер мен көктей үлкен айырмашылық бар.

Өткен жылы көктемде әлеуметтік желіде жоғары сыныпта оқитын бүтін бір кластың балаларының сабақ уақытында столға бастарын қойып, ұйықтап отырғаны туралы видео таралды. Әлгі балалар түгел ораза ұстаған екен. Көктемде күн ұзақ, әрі ыстық кезде ауыз бекіту жас балаға ауыр тиетіні айтпаса да түсінгікті. Соған орай сабақ уақытында қалғып-шұлғып ұйықтап отыратын бала не түсініп, не қабылдайды?

Дәстүрлі діндердің көбінде, әсіресе ислам, христиан және иудей діндерінде оны ұстанушылар дінді ешқашан өзгермейтін, мәңгілік және бәрінен жоғары тұрған құбылыс ретінде қабылдайды. Шындығында, дін – бұл Аллаға құлшылық етудің әдістемесі іспетті. Ол әдістеме адамдардың интелектуалдық деңгейіне, салт-дәстүрі мен ұстанымдарына сай әр заманда өзгеріп отырады.  

Діни шарттар не үшін орындалады?

Кез келген мұсылманнан «дін мәңгілік пе?» деп сұрасаңыз «әлбетте, солай» деп жауап береді. Осылайша, қазіргі ислам дінін ұстанушылар дінді Алладан да биік қойып, Аллаған құлшылық етудің орнына ДІНИ ШАРТТАРАҒА ҚҰЛШЫЛЫҚ етіп жүр. Олар үшін ең бастысы – діни парыздарды орындау. Оны КІМ ҮШІН, НЕ СЕБЕПТІ орындап жатқандарымен еш шаруалары жоқ.

Менің таныстарымның арасында намаз оқитын, ораза ұстайтын, дін жолында жүргендер аз емес. Солардың бәрі өздерін кереметтей мұсылман, тақуа адам сияқты санайды. Бірақ, бір қызығы, олардың ешқайссы да Алла жайында, бақи дүние, өмірдің мәні, пайғамбардың өсиеттері мен өмірі жайында ештеңе айтқылары келмейді. Өзің арнайы сұрағанда бірлі-жарым сөзбен ықылассыз бірдеңе айтқан болады. Ал, өздерінше ондай жайларды еш ауыздарына алмайды.

Осыдан мың жарым жылдан астам бұрын Мұхаммед пайғамбар арқылы әуелі пышырап жүрген араб тайпаларының арасына таралып, кейін дін арқылы бастары қосылған жауынгер бәдәуилер арқылы жарты әлемге жайылған ислам діні  мәңгілік дін бе? Жалпы, мына фәни жалғанда мәңгілік не бар? Айналаңызға ақылмен ой сала қаарсаңыз, бәрінің өткінші жалған екендігін түйсінесіз. Бір кезде рим тарихшылары мен ақындары «Мәңгілік қала» деп атаған көне Рим қирандысы бүгінгі  батыстық сәулетпен салынған Римнің табанының астында көміліп жатыр. Оның қандай қала болғандығын біз білмейміз. Сол сияқты енді мың, он мың, миллион жылдан кейін ислам діні бола ма?

КСРО қалай құлады?

«Мызғымас елдердің мәңгілік одағы» деп елұранында шырқаған КСРО бүгінде келмеске кетті. Ал бір кезде бәріміз ол мәңгі өмір сүретіндей, мәңгі тұра беретіндей көретін едік. КСРО неге қирады?

Социализм, онан кейінгі сатысы саналатын коммунизм идеясы егер зер сала оқысаңыз, өте тамаша идея. Онда адамдардың теңдігі, туысқандығы, азаттығы нақты айтылған. Коммунимзмде «әркімнің керегінше, әркімнің қабілетінше» деген принцип бар. Қауым болып бірлесіп тірлік кешу, ортақ байлықты бірлесе пайдалану, әділ бөлісу – мыңдаған жылдар адамзат армандаған алтын қоғам емес пе?

Қазақстанда 3 мыңнан астам мешіт бар екен. Біз мешіттің саны жағынан Өзбекстан мен Қырғызыстанды басып оздық. Орта Азиядағы ең үлкен мешіт, медресе Қазақстанда. Ресми мәліметтерге сай елімізде бүгінде 3 млн намазхан бар. Кеңес заманында кемпір-шалдар ғана намаз оқитын болса, қазір жас мемлекеттік қызметкерлер, ғалымдар, кәсіпкерлер, студенттер, тіпті мектеп оқушылары намаз оқиды.

Әлеуметтік желіде бір оқырман былай деп жазады: «Кезінде қазақ оқу үшін медресе жағалап еді. Себебі оларда оқуға, білімге, білуге деген құлшыныс болды. Ал қазір мектептегі балалар мешітке қашып жүрген көрінеді. Мұғалімдеріне ескертпей.  Бұның алдын алмаса опат.  Ұлт үшін қауіпті. Мектепті тастап сабақ уақытында жұма намазға кеткен балалармен психолог жұмыс істеуі керек. Неге десеңіз, ол мешітке бару үшін, ұстазды да, білімді де, тәртіпті де бәрін ысырып тастады. Бұл желідегі псевдомұсылман, лаққан әнші блогерлердің жұмысының жемісі. Сосын қаптап шығып жатқан дін молдаларының (ұстаз) жұмысының нәтижесі. Елді шатастыру, қазақы қалыптан кетіру. Оқитын балаларымызды білімнен алыстату деген мәуелі бәйтеректің діңгегі мен бұтақ жапырағына тимей тамырын кескенмен бірдей. Түбіне балта шабу.  Бұндайларды тыю керек».

Кез-келген заттың немесе құбылыстың жағымды-жағымсыз, жақсы-жаман жақтары болады. Өйткені, мына фәниде барлығы екіжақты болып жаратылған. Осы тұрғыдан алғанда, дін, оның ішінде адамзат баласының негізгі бөлігі қолданып жүрген дәстүрлі діндердің де, жағымды және жағымсыз жақтары бар. Өкінішке орай, дәстүрлі діндерді ұстанушылар өз діндерін өзгелерден жоғары қойып, әрдайым біржақты баға береді және біздің ұстанымымыз ғана дұрыс деп санайды.

Дін адам санасын шектейді

Егер сіз кез-келген христиан дінін ұстанушыға Исус Христос құдай емес, біз сияқты адамнан жаралған пайғамбар ғана десеңіз, онда сізді кәпір атандырады. Сол сияқты сіз ислам дінін ұстанушы адамға Мұхамед пайғамбар ең соңғы пайғамбар емес, одан кейін де мыңдаған, миллиондаған пайғамбарлар болады десеңіз, ол үшін діннен шыққан кәпір болып саналасыз.

Ал, енді осы екі жайға ой қисыны негізінде назар аударып қаралықшы. Иса пайғамбар қаншалықты ғажайыптар көрсетіп, тіпті өлген адамды тірілтсе де, ол өзін ешқашан Құдаймын деп атаған жоқ. Мен христиандардың қасиетті кітабы – Інжілді ондаған рет қайталап оқыдым, сонда бір де бір жерінде Иса пайғамбардың өзін Құдаймын дегенін көрмедім. Оны қолдан Құдай жасап алған адамдардың өздері. Яғни,  бұл әлдекімдерге тиімді болған сияқты.