АҚИҚАТ

Архив рубрики «Ақиқат»

«Өзекті жанға бір өлім» дейді қазақ. Кез келген адам өледі, ажал ерте ме, кеш пе бәрімізге міндетті түрде келеді. Қызығы сол, осындай келмей қоймайтын құбылыс туралы адамдардың  99 пайызы өле өлгенше ойламайды. Ондайлар әдетте өздерін ешқашан өлмейтіндей сезініп, өлім туралы, ажалдан кейін не болады деген сауал жайында бастарын ауыртпайды.  

Адам мәңгі тіршілік иесі

Сіз қалайсыз ба, қаламайсыз ба, сенесіз бе, сенбейсіз бе – оған қарамастан адам МӘҢГІ ТІРШІЛІК ИЕСІ. Иә, сіз тіпті, өлгіңіз келсе де, ешқашан өле алмайсыз. Өйткені, сіз ауырып, қартайып және өлетін тән емес, МӘҢГІ ЖАНСЫЗ. Яғни, рухсыз. Мен сізге бұны Құранның немесе хадистерің әржерінен естіген, оқығандарын жаттап алғандай судыратып айта салатын молла-имамдар сияқты емес, қарапайым сөзбен түсіндіріп бере аламын.

Сіз өзіңізге «мен кіммін?» деп осы өміріңіздің ішінде тым болмаса бір рет сауал қойып, соған жауап іздеп ойланып көрдіңіз бе? Мен мынаны нық сеніммен айта аламын: адамдардың 99 пайызы ешқашан өзіне мұндай сауал қойып, бас ауыртпайды. Олар ішіп-жейді, ойнап-күледі, отбасы құрады, балалы-шағалы болады, жұмыс істеп, зейнеткерлікке шығады… Міне, өмір деген олар үшін осы. Одан басқаны ойлап бас ауыртпайды.

Адам өлгенге дейін бір сәт те әрекетсіз тұра алмайды. Әрекет ой, сөз және іс арқылы жүзеге асады. Тағы бір ақиқат: әрбір әрекеттің міндетті түрде салдары болады. Яғни, адам әрекет жасау арқылы оның салдарын да жасайды. Адам өмірінің жақсы немесе жаман, жеңіл немесе ауыр болуы – тікелей жасап жатқан әрекеттерінің салдары болып табылады.

Жақсы және жаман әрекет

Адамдардың көбі ешқашан өздерінің әрекеттерінің жақсы немесе жамандығына, оның қандай салдары болатынына оншалықты назар аудара қоймайды. Бір қарағанда айтарлықтай залалы жоқ сияқты көрінетін әректтің өзімізге де, айналамызға да үлкен зардабы болуы мүмкін. Керісінше елеусіз сияқты көрінетін әрекеттің өзімізге де, басқаларға да көп пайдасы тиюі ғажап емес.

Осыған қарап, әрекеттің екі түрлі болатынын бағамдау қиын емес. 1) жақсы салдары болатын әрекет; 2) жаман салдарға ұшырататын әрекет. Жалпы әрекет атаулыны осылайша екі топқа бөлуге болады. Осы жайында терең білген және өмір жолында соны ескеріп жүрген адам ешқашан өзіне де, өзгеге де залалын тигізетін жаман әрекет жасамайтын болады.

«Күн боранда ит пен бала құтырады» дейді қазақ. Ат құлағы көрінбейтін ақтүтек борандарда ақыл-естен айрылып ойнақ салатын балалар мен ауыл иттері боранда адасып, өледі  екен. Сондықтан күн боранда қазақ балаларын үйге қамап ұстап, иттерін байлап қоятын болған. Баға шарықтап өсіп, дағдарыс жағадан алған қазіргідей қиын шақта боранда құтыратын бала сияқты қазақтар да ақыл-естен айрылып, дарақы тойшылдыққа салынып кетті. Байлар мақтаныш үшін ақшаларын шашса, кедейлер олардан қалмайық деп банктен кредит алып, аста-төк тойлар өткізу әдетке айналды. Қазір әрбір есі дұрыс қазақтың кем дегенде үш-төрттен кредиті бар. «Жау жағадан алғанда, бөрі балақтан тартады» дегендей, дағдарыс пен кедейліктен титықтаған қазақ банктерге жем болып, бар тапқандарын соларға беріп жатыр.

Ресми деректерге қарағанда қазіргі күні 7 млн-нан астам қазақстандықтарда несие бар екен. Олардың банктерден алған кредитінің сомасы 15 трлн теңгеден асады. Кейбір отбасыларында үш, төрт, тіпті бестен несие бар. Бір несиені жабу үшін екінші несие алатындар бар дейді қаржы саласының мамандары. Қалада пәтер жалдап тұратын, жалақылары жан бағуға жетпейтін жандарды түсінуге болады, ал той жасау үшін несие алып, қарызға бататындардың әрекетін қалай деуге болады.

Қылмыс жасап, өзі сияқты ет пен сүйектен жаратылған пенделерге залалын тигізген адамға ізгілік таныту, кешірім жасау қаншалықты қажет? Өкініштісі сол, соңғы кезде батыстан тараған қылмыс саласындағы ізгілендіру деген саясат бізге де жетіп, алдымен ауыр қылмыстар үшін тағайындалатын өлім жазасы алынып тасталды. Содан кейін басқа дәрежедегі қылмыстар үшін ауыр жазалар біршама жеңілдетілді. Қылмыс саласындағы осындай ізгілендірудің бірақ еліміздегі қылмысты азайтуға емес, керісінше белең алуына ықпалын тигізуде.

Батыстық гуманизмнің астарындағы есуастық

Қазір біз кез келген істе Батыс елдеріне еліктеп, солардан үлгі алуға құмармыз. Ал сол Батыс елдерінің жыл санап азып-тозып, азғындық пен қылмыстың құрдымына құлап бара жатқандығын көре тұра, көрмеген боламыз.

Таяуда Норвегияның түрмесінде отырған 70-ке тарта адамды өлтірген қылмыскер-лаңкес түрмедегі жағдайға көңілі толмайтынын айтып сотқа шағымданған. Теледидар, кітап, тренажер залы бар үш бөлмеден тұратын түрмедегі әлгіге жасалған жағдай біздің елде пәтер жалдап тұрып жатқан азаматтардан көш ілгері дейтін дәрежеде. Оны ұстауға ай сайын 200 мың евродай ақша жұмсалатын көрінеді.

Христиандар  антихрист, мұсылмандар ібіліс деп атаған сайтан жер бетіне түседі, сөйтіп өзінің жаман әрекеттерін ашық жасайтын болады деп қасиетті кітаптарда жазғған. Осыған орай, дәстүрлі діндерді мойындайтын адамдардың арасында да, құдайсыз дінсіз күнәкар пенделердің арасында да мұсылмандар Тажал атаған сайтанның келуін күтетіндер бар.  

Католиктер кімге табынып жүр?

Бүгінгі ақпарат ғасырында құпияны сақтау мүмкін болмай отыр. Таяуда Ютубтен Юрий Гомов дегеннің видеолекциясын көрдім. Ол Рим папасының Құдайға құлшылық ету кезеңі туралы видеоның мәнін түсіндіреді. Рим папасы басқа да дін қызметкерлерімен храмда тұр. Жас дін қызметкерлері әндетіп дұға айтуда. Бір қарағанда мұның кәдімгі христиандық құлшылықтан еш айырмашылығы жоқ сияқты. Бірақ дұғаның мәні Құдайға құлшылық емес екен. Жас дін қызметкерлері «О, нұр тұлғалы Люцифер (Ібіліс) сен Құдаймен теңсің, сондықтан саған бас иіп, құлшылық етеміз» деп әндетеді. Папа мен басқа дін басылар бұл «дұғаны» ұйып тыңдауда.

Қазір әлемде монархиялық, яғни патша билігін сақтаған елдер санаулы ғана. Негізінен адамзат баласы зайырлы, демократиялық қоғам атты  халық сайлап қоятын президенттік немесе  парламенттік билікке көшті. Шындығында, халық сайлайды деген аты болмаса, билік байлар мен алаяқтардың қолында. Олар халықтың қанын сүліктей сорып, өз мүдделері үшін жұмыс жасайды. Соның салдарынан кедейшілік, қылмыс, азғындық, теңсіздік, әділетсіздік орын алуда.

Демократия – сайтани билік тәсілі

Демократия, яғни халықтық  билік дегенді адамзат бүгін ойлап тауып отырған жоқ. 2-3 мың жыл бұрын өмір сүрген грек қала мемлекеттері, онан кейінгі Рим – демократиялық басқарудағы мемлекеттер болды. Осыдан 2,5 мың жыл бұрын өмір кешкен Солон деген саясаткер Афиныда дәл қазіргі шенеуніктер тәрізді реформалар жүргізген. Ол халықтың бостандықтарын кеңейтіп, әлеуметтік жағынан қорғауды, қаланы абаттандырып, көркейтуді, халықтың тұрмысын жақсартуды, т.б. реформаларды қолға алған.

«Өзекті жанға бір өлім» деген түсінік бар. Жаны бар адам түптің түбінде міндетті түрде өледі. Бірақ та, адамдар біреуге ерте, біреуге кештеу келетін сол ажалдың  кештеу келуін қалайтыны дау туғызбас шындық. Өмірдің ащысы мен тұщысын татып, ойына алған арман-мақсаттарына жетіп, тірліктің бұйырған қызығы мен шыжығын көрген соң, жас ұлғайған кезде ажал адамға оншалықты қорқынышты бола қоймайды. Дегенмен де, өмір ағысы адамның қалауымен емес, Жаратқанның еркімен жүретіндіктен, өмірдің қызығын татып үлгірмеген қыршын жас қыз-жігіттердің мезгілсіз көз жұмып жататын жайлары кездеседі. Бұның себебін  адамдар «тағдырдың жазуы солай, оған еш лаж жоқ» деп  түсіндіріп жатады. Шындығында солай ма, төніп келген ажалдан құтылуға еш мүмкіндік болмай ма?

Ажалды жеңген адам

1990 жылдың күзінде Алматыда  сол тұстағы партияның оқу-ағарту үйінде Мәскеуден келген Котляров деген кісімен кездесу өтті. Ұзақ жылдар Мәскеуде түрлі басылымдарда қызмет еткен журналист Котляровтың сол тұста жасы 87-де екен. Шашы әппақ қудай егде жастағы азамат екі сағаттан астам уақытқа созылған кездесуде тікесінен тік тұрып сөйледі,  жиналған көпшіліктің сан түрлі сауалдарына жауап берді. Котляровтың айтуына қарағанда, басынан өткен оқиғасы мынадай.

Құранда «аса алдаушы» деп атаған ібілістің ең басты қаруы – жалғандық екен. Қазір өкінішке орай, адамдар үшін жалған айту, өтірік алдау – еш залалы жоқ үйреншікті әдетке айналып кетті. Мемлекетті басқаратын саясаткерлердің ең басты қаруы,  табысқа жететін тәсі і- жалғандық болып отыр. Осыған қарап, қазіргі біз өмір кешіп жатқан қоғамды сайтани қоғам деуге болатындай.

Жалғандықтың үлкен-кішісі болмайды.

Адамдардың басым  көпшілігі, тіпті бәрі дерлік бір-біріне жалған сөйлеп, алдап жатады және мұны алдаушылық деп санамайды. Мәселен,  қазір қаптап кеткен тойларда тілек айтушылардың 99 пайызы өтірік сөйлейді. «Саған бақыт, денсаулық, ұзақ өмір тілеймін» деп ізгі тілектерді тізбелейтіндердің сөзі қаншалықты шынайы. Шындыққа тура қарап көрейікші. Шын тілекті тек ата-ана баласына, баласы ата-анасына немесе туыс-бауырларына, ең жақын жанашыр достарына ғана тілей алады емес пе. Ал бейтарап, жәй жүзтаныс адамдар бір-біріне шын жүрегімен тілек тілейді деген қаншалықты шындыққа жанасады?

Адамдардың басым көпшілігі өмірге түрлі түсті көзілдірік  арқылы қарайды. Сондай көзілдірікпен қараандықтан, өмір оларға бұрмаланып, шынайы бейнесінде емес, жасанды қалыпта көрінеді. Осындай бұрмаланған өмірді көрген жандар өткінші игіліктерге елігіп, өзіне де, өзгеге де залалын тигізетін жаман істермен айналысады. Осылайша өмірді шынайы қалыпта көрмейтін пенделер екі дүниенің де игілігінен құралақан қалып, өкінішке ұшырайды.

Көп айтса көнді…

Ұлы Абайдың «Көп айтса көнді, жұрт айтса болды, әдеті надан адамның» деген өлеңі өз мәнін ешқашан жоймайды. Өйткені, жұрт айтса болды деп өзгелердің жасағанын айна-қатесіз қайталаумен тірлік кешіп жататындар бұрын болған, қазір бар және болашақта да бола бермек.

Білім жарық десек, надандықты қараңғылықпен теңеуге болады. Жарықта жүрген адам мен қараңғыда қалған пендені салыстыруға болмайды. Қараңғыда сипаланып, оң-солын анықтай алмай қармаланған пенденің шұңқырға құлап немесе жартасқа басын соғып алу қаупі қадам басқан сайын кездеседі. Ал жарықта жүрген адамға бәрі алақанға салғандай анық көрінетіндіктен, еш қауіпсіз ойлаған жеріне оңай бармақ.

Кеңес заманында өмір кешкен, 1993 жылы он бес жасында қайтыс болған Вячеслав Крещенников деген бозбаланың анасы бүгінде ұлының болашақ жайлы айтқан көріпкелдік болжамдары жайында әлемге жар салып айтып жүр. Көріпкел баланың сөзіне сенсек, ақырзаманның алғашқы негізгі белгісі – адамдардың ақылсыздануы немесе жалпақ тілмен айтқанда топастана бастауы болмақ. Шындығында солай ма?..

Ақылынан айрылған шерменделер

Бірнеше жыл бұрын болған мына оқиғаларға назар аударып қараңызшы, адамдардың қаншалықты топастанғандығын осыған қарап анық бағамдауға болады. Жасы жиырмадан асқан қазақ қызы әлдекімнен бойына біткен (некесіз байланыстан) баласын әжетханада туып, дүние есігін жаңа ашқан сәбиін әжетхана тесігінен нәжіске тастап тайып тұрған. Абырой болғанда, сәби тірі қалды және осындай сұмдықты жасаған қыз көп ұзамай құқық қорғаушылардың құрығына түсті.

Екінші оқиға алғашқысынан да сұмдық. 15 жасынан жыныс жақындығына түскен мектептің оныншы сыныбында оқитын қыз таксидің ішінде келе жатып босанады. Оның қасында болған өгей шешесі дүниеге жаңа келген сәбиді машина терезесінен сыртқа лақтырып кетеді. Бұл жолы сәбиді аман алып қалу мүмкін болмады.